سلسله یادداشت های تبیین الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت کم آبی جدی است، تدبیر نشود با مخاطرات جدی روبرو می شویم

به گزارش باغ من پژوهشگر و دانش آموخته مقطع دکتری ازدانشگاه صنعتی اصفهان اظهار داشت: چنانچه تدابیر مناسبی برای مواجهه و مقابله با ابعاد مختلف بحران کم آبی اندیشیده نشود، در آینده نه چندان دور، پایداری سرزمین بصورت جدی در معرض مخاطره قرار خواهد گرفت.

به گزارش باغ من به نقل از ایسنا، دکتر سجاد انتشاری طی یادداشتی به بررسی وضعیت کم آبی کشور و جایگاه آب در سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت پرداخت.

او در این یادداشت نوشت:

«مسئله کم آبی یکی از ابر چالش های کشور در وضعیت موجود و خصوصاً در سالهای آتی خواهد بود. چنانچه تدابیر مناسبی برای مواجهه و مقابله با ابعاد مختلف این بحران اندیشیده نشود، در آینده نه چندان دور، پایداری سرزمین بصورت جدی در معرض مخاطره قرار خواهد گرفت.

بنابر این موضوع، منابع آب و شیوه نگرش به مدیریت آن بمنظور تامین پایدار تقاضاهای آبی کشور از جایگاه ویژه ای برخوردارست. در سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت نیز موضوع منابع آب و شیوه نگرش به مدیریت آنها، اهمیت ویژه ای دارد. در این راستا، در تدابیر سند الگو بطور ویژه به مسئله حکمرانی آب در ایران پرداخته است؛ این تدبیر عبارت است از: «برقراری نظام حکمرانی آب کشور برمبنای مدیریت یکپارچه منابع آب در حوضه آبریز و گسترش استفاده از آب های نامتعارف، با رویکرد مدیریت تقاضا و تخصیص و مشارکت بهره برداران در مدیریت چرخه آب».

بر اساس تدبیر سند الگو باتوجه به اهمیت بخش آب در توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور، لازم است که مدیریت منابع آب کشور به سمت مدیریت یکپارچه منابع آب در حوضه آبریز سوق یابد؛ همین طور استفاده از آب های نامتعارف مورد توجه جدی قرار گیرد. نکته مهم دیگر که در این تدبیر مورد توجه بوده، تاکید بر مشارکت مردم و بهره برداران در مدیریت آب کشور است.

در این راستا رساله ای با عنوان ” تدوین چارچوب مدیریت منابع آب در حوضه ی آبریز زاینده رود با تاکید بر جنبه های اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی” توسط نگارنده به نگارش در آمده است. این پژوهش با تلفیق روش کیفی نظریه زمینه ای با رویکرد پویایی، به شناسایی مشکلات سیستم طبیعی در حوضه ی زاینده رود پرداخته است. از دید این پژوهش، این مشکلات ریشه در سیستم اجتماعی- اقتصادی دارند و به سبب افزایش جمعیت، مهاجرت، بالا بودن سرانه مصرف آب، رشد نامناسب صنعت و کشاورزی، توسعه نامناسب سیستم های آبیاری تحت فشار و عدم مدیریت الگوی کشت به وجود آمده اند. همین طور در این مطالعه برای صحت سنجی مدل پویایی سیستم، از آزمون های ارزیابی ساختار، سازگاری واحدها و تکرار رفتار برای دوره ی آماری ۱۳۷۰-۱۳۹۵ استفاده شده و از مدل به وجود آمده برای ارزیابی سناریوهای سیاستی برای دوره ۱۳۹۵-۱۴۰۴ استفاده شده است.

نتایج نشان میدهد فقط با اعمال اقدامات کاهش مصرف آب، سیستم منابع آب حوضه ی زاینده رود به پایداری نمی رسد. در صورتیکه ۱۵ درصد اراضی کشاورزی فعلی کم شود و ۳۰ درصد صنایع جدید که درخواست مجوز نموده اند راه اندازی شوند، بیکاری به ۶ درصد کاسته می شود، همین طور وضعیت GRP بهبود می یابد، روند کاهش سطح آب زیرزمینی متوقف می شود. با چنین روندی، مصرف خالص آب در سال ۱۴۰۴ به ۲۴۰۰ میلیون متر مکعب می رسد.

در تحقیق حاضر، علاوه بر مدل ارائه شده، درس هایی در طول پروسه مدل سازی نیز به دست آمده که از اهمیت قابل توجهی برخوردارست. همچون ی این درس آموخته ها عبارتند از اینکه: انتقال آب بین حوضه ای به حوضه ی زاینده رود، مهاجرت به این حوضه را افزایش داده است و ۲۰ درصد افزایش جمعیت را می توان ناشی از انتقال آب دانست. بین میزان بارندگی و سطح زیر کشت اراضی کشاورزی دیم و همین طور بین میزان آب رها شده از سد و سطح زیر کشت اراضی کشاورزی آبی همبستگی قوی وجود دارد و ضریب تعیین آنها به ترتیب ۰.۷۷ و ۰.۷۸ است. از طرفی قیمت هر محصول صیفی با ضریب همبستگی منفی از سطح زیرکشت آن محصول در همان سال اثر می پذیرد و با ضریب همبستگی مثبت بر روی سطح زیر کشت آن محصول در سال بعد اثر می گذارد.»

منبع: باغ من