گزارش باغ من؛ ‏‬اینجا برای تنفس هوا کم است

معمولاً در ایام سرد سال، مردم اراک با آلودگی هوا دست به گریبان هستند، اما سال جاری ویروس منحوس کرونا هم دست در دست آلودگی نفس مردمان این شهر را به شماره انداخته است و گویا فریادرسی نیست.

خبرگزاری مهر؛ گروه استان ها- فریده خدادادی: امروزه آلودگی هوا یکی از مهم ترین و اساسی ترین معضلات زیست محیطی کلان شهرهای دنیاست که متأسفانه با افزایش جمعیت، گسترش شهرنشینی و مصرف بیشتر سوخت های فسیلی، روزبه روز بر شدت آن افزوده می شود.
هرساله با آغاز فصل پاییز و سرد شدن تدریجی هوا و افزایش غلظت ذرات معلق در شهرهای مختلف کشور، بخصوص شهرهای صنعتی تشدید می شود، اما سال جاری هم زمانی آن با شیوع کرونا شرایط متفاوتی را رقم زده است؛ به صورتی که در شهر اراک در آبان ماه ذرات کمتر از ۲.۵ میکرون بیشتر از ۲۰ روز هوای شهر را برای گروه های حساس ناسالم کرد.
در ماه های اخیر علاوه بر آلودگی هوا که قصه پر غصه اراک بوده و هست، ویروس کرونا هم دست در دست ذرات معلق در شهر جولان می دهد؛ جولانی که بهایش جان مردم این شهر است.

به گفته پزشکان، متخصصان و دست اندرکاران بهداشت و سلامت جامعه، پدیده آلودگی هوا بر دستگاههای داخلی بدن همچون دستگاه قلبی و عروقی و تنفسی و همینطور اندام های خارجی مانند چشم و پوست که به صورت مستقیم در معرض آلودگی هوا قرار می گیرند، اثرات مخربی دارد.
بر اساس اظهارنظر بعضی از متخصصان علوم مختلف پزشکی، بروز بیماری های مزمنی همچون آسم و آلرژی های پوستی و بعضاً بیماری های صعب العلاجی مانند سرطان ازجمله تأثیرهای مخرب و غیرقابل جبران آلودگی هوا بر سلامت افراد جامعه است.
آلودگی هوا و سرما سرعت انتشار ویروس کرونا را افزایش می دهد
بر اساس گفته برخی کارشناسان، متخصصان و اعلام سازمان جهانی بهداشت، افزایش غلظت آلاینده ها ازجمله ذرات معلق می تواند بر شیوع کرونا مؤثر باشد و حتی مرگ ومیر ناشی از آنرا افزایش بدهد. اخیراً در مصاحبه ای معاون کل وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی همچنان وضعیت شیوع کرونا در تهران را بسیار نگران کننده عنوان کرده بود چونکه آلودگی هوا و هم سرما باعث افزایش انتشار ویروس کرونا خواهد شد.
با توجه به خطرات ناشی از غلظت آینده ها و تأثیرگذاری آنها در افزایش آمار مرگ ومیر افراد کرونایی باید گفت در مدت زمان طولانی روزهای آلوده شهر اراک هیچ کمیته اضطراری تشکیل و حتی جلساتی برای کاهش آلودگی ها برگزار نشد و در حقیقت به نظر می آید با عنایت به انتشار کرونا مسؤلان از توجه لازم به مساله آلودگی هوا غفلت کردند.
بااینکه محدودیت های کرونایی باعث کاهش حجم تردد وسایل نقلیه در سطح شهر شد، اما بازهم عوامل مؤثر بر آلایندگی فعال بودند به صورتی که در ایام مه آلود و سرد پاییزی آبان ماه دودکش صنایع بهتر از روزهای قبل ذرات مضر را خارج می ساخت و این گونه بود که هوای پاک در ساعتهای طولانی برای مردم شهر اراک آرزو بود.

اراک در دو راهی صنعت و سلامت
باید توجه داشت اراک ازجمله شهرهای صنعتی کشور ایران است که ازلحاظ گوناگونی محصولات صنعتی، نخستین، ازلحاظ وجود صنایع مادر، دومین و به طورکلی یکی از چهار قطب صنعتی کشور به حساب می آید بااین همه مزیت چرا صنایع از توجه به مبحث سلامتی مردم غافل هستند؟
برخورداری از هوای پاک یکی اصلی ترین حقوق مردم است غافل از اینکه صنایع آلاینده باوجود درک مردم نسبت به شرایط دشوار اقتصادی به جای همراهی، حق طبیعی نفس کشیدن را با تداوم فعالیت واحدهای تولیدی خود به دست فراموشی سپرده اند.
سال ۱۳۹۴ رهبر معظم انقلاب اسلامی در اجرای بند یک اصل ۱۱۰ قانون اساسی، در نامه ای به رؤسای قوا، سیاست های کلی محیط زیست را ابلاغ کردند. در بند چهار سیاست های ابلاغی مقام معظم رهبری در حوزه محیط زیست تاکید شده است که از انتشار انواع آلودگی های غیرمجاز ممانعت و تخریب محیط زیست هم جرم انگاری شود.
در بند یک سیاست های ابلاغی درباره وضعیت هوا و مدیریت جامع آن، در بند پنج به پایش مستمر و کنترل منابع و عوامل آلاینده و در بند هفت به صورت مستقیم به مدیریت تغییرات اقلیم و مقابله با تهدیدات زیست محیطی اشاره شده است حال باوجود تأکیدات ایشان باید دید در این برهه حساس تا چه اندازه عمل به منویات و سیاست های رهبر معظم انقلاب از جانب مسؤلان موردتوجه قرارگرفته است.

اقدام و تلاش دولت های مختلف برای کاهش این معضل زیست محیطی کمترین تاثیر را داشته و با جدیت برنامه ریزی در این حوزه انجام نشده و فقط به صورت گذرا اقداماتی صورت گرفته است.
با توجه به اهمیت مبحث آلودگی هوای اراک که مشکلات بسیاری را برای شهروندان بوجود آورده است، شاهد اقدام تأثیرگذار و درخور توجهی در این عرصه نبوده و نیستیم و واکنش مسؤلان و مدیران بیشتر مقطعی و شعاری بوده است. وقتی مساله ای با این درجه از اهمیت وجود دارد که بی تفاوتی به آن باعث تضییع حقوق شهروندی می شود احتیاج به اقدامی جدی و با برنامه مدون بیش ازپیش احساس می شود.
خبرنگار مهر در این روزهای کرونایی از منظر مردم به مساله این روزهای شهر اراک یعنی وضعیت آلودگی هوا پرداخته و نظر آنها را جویا شده است.
صنایع مردم را نمی بینند / ‏‬ آرزوی داشتن شهری با آسمان پاک
یکی از همشهری های اراکی در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار نمود: هوا سرد است و زدن ماسک این شرایط را برای مردم دشوار ساخته است اما آلوده بودن هوا بیشتر از همه ما را ناراحت می کند. تردد خودرو ها در خیابان ها در بعضی ساعت ها افزوده می شود که اکثراً تک سرنشین هستند و اوج حضور مردم هم که خود نشان دهنده شلوغی و ترافیک و حجم آلایندگی است.
رضا ناصری اظهار داشت: از صنایع که بهتر است نگوییم انگار ما را نمی بینند بااینکه خودشان هم اهل این خطه هستند. در این شرایط دشوار انتظار همکاری داریم تا حداقل آسمان شهرمان پاک باشد.
دیگر شهروند اراکی در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار نمود: بنده ناراحتی تنفسی دارم و برای کارهای درمانی مجبورم ساعاتی را در مرکز شهر تردد کنم که متأسفانه این کرونا وضعیت ما بیماران را حادتر کرده است، از طرفی در ایام گذشته آلودگی هوا اضافه شده است. به اندازه کافی از این بیماری هراس داریم با آلودگی هوا چه کار کنیم؟ باید یک چاره اساسی در نظر گرفت چونکه در ماههای آینده هم احتمال آلوده تر شدن هوا وجود دارد واقعاً مسؤلان به فکر باشند و علاوه بر کرونا این کاهش آلودگی را هم در نظر بگیرند تا باردیگر با مصیبت دیگری مواجه نشویم.

در حین مصاحبه های مختلف ماسک ها خود بر صورت های مردم با هر گروه سنی سنگینی می کرد و نشان دهنده سختی اوضاع بود اما فصل الخطاب همه این صحبت ها این بود که مردم زندگی با کرونا را باوجود سختی ها و هراس هایش پذیرفتند اما نمی خواهند که بار دیگر عاملی بر انتقال این ویروس منحوس اضافه شود و امیدشان را از زندگی ناامید کند.
خبرنگار مهر در ادامه با چند نفر از فعالان محیط زیست هم در مورد این مورد به گفتگو پرداخته است.
پالایشگاه مازوت می سوزاند!
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی اراک در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار نمود: عوامل اصلی ایجاد آلایندگی شامل بخش های صنعتی و مسکونی می شود. در بخش صنعت منشأ بیشتر آلاینده های پنج گانه شهر اراک خارج از شهر یعنی صنایع نفتی در دشت شازند و همان گونه نیروگاه شازند هستند.

حمیدرضا مهاجرانی اضافه کرد: ماده ای به نام مازوت برای سوخت نیروگاه برق شازند نباید استفاده گردد اما این مشکل حل نشده است. علاوه بر نیروگاه برق، پالایشگاه هم مازوت را می سوزاند و درواقع این کار آدرس اشتباه دادن به مردم است، حتی مسؤلان استانی عنوان می کنند که مشکل حل شده و مسیر لوله پالایشگاه به نیروگاه مازوتی را منتقل نمی کند اما از سمت دیگر مشاهده می شود که مازوت تولیدی همچنان تلنبار می شود و اگر درصدد نگهداری آن باشند، امکان ذخیره سازی آن وجود ندارد چونکه حجم آن زیاد است و اگر درصدد فروش آن باشند خریدار ندارد و بحث تحریم ها هم مشکلات را چند برابر کرده است. با کنار هم قرار دادن این مسائل باید گفت مازوت تولیدی توسط پالایشگاه باید از دو جنبه موردتوجه قرار گیرد جنبه اول که با مازاد آنچه می شود و در بخش دوم باید بررسی کرد کیفیت مازوت مازاد بگونه ای است که احتراق آن با آلایندگی همراه نباشد؟
وی اظهار داشت: با سوختن مازوت به علت وجود گوگرد زیاد، گازهایی تحت عنوان «اس او ایکس» ( sox) متصاعد می شود که هرچه میزان این گازها بیشتر شود آلایندگی بیشتر می شود و تابحال در پالایشگاه فرآیندی برای بالا بردن کیفیت مازوت تولیدی طی نشده است تا هنگامی که مجبور به سوزاندن آن هستند با کیفیت بالا سوزانده شود.
این فعال محیط زیستی ضمن ابراز نگرانی نسبت به وضع سایر آلاینده ها، اظهار داشت: باوجوداینکه نیروگاه برق شازند دوگانه سوز است اما از مازوت استفاده می نماید و متأسفانه برنامه هایی برای توسعه آن وجود دارد.
اخذ مجوز تأسیس واحد پروپیلن از هیأت وزیران در دشت شازند!
مهاجرانی با اشاره به اینکه برنامه هایی برای توسعه واحدهای پتروشیمی در حال انجام می باشد، اظهار داشت: اخیراً یک واحد پروپیلن از هیئت وزیران در دشت شازند مجوز تأسیس گرفته است بدون اینکه تأییدیه اداره کل محیط زیست استان را داشته باشد؛ این کار غیرقانونی نبوده اما سوءاستفاده از تبصره های قانونی بود که اجازه می داد مصوبه را از هیئت دولت بگیرند. با این اقدام بار آلایندگی دشت شازند افزوده می شود و مردم شهرهای اراک، مهاجران و تمامی نقاط مسکونی منطقه سربند تحت تاثیر آلاینده های جدید قرار خواهند گرفت.

وی اظهار داشت: پرداخت عوارض ناشی از آلایندگی توسط صنایع استان مشکلی را حل نمی کند چونکه یکی از مساله های اصلی این است که شهرداری منطقه ای که تحت تاثیر آلودگی قرار گیرد، باید این سهم را دریافت کند و در صورت دریافت این سهم به مسائل دیگر اختصاص پیدا می کند و فلسفه پرداخت این عوارض به شهرداری ها به این شکل ایراد دارد و در دست اصلاح است.
به روزرسانی طرح جامع کاهش آلودگی هوای اراک
مدیر گروه محیط زیست دانشگاه اراک در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار نمود: شهر اراک از شرایط حساسی برخوردار است، نه تنها آلایندگی صنایع که بحث مصرف منابع خانگی و تردد خودرو ها در سطح شهر هم در بروز آلودگی هوا مؤثر بوده است.
امیر انصاری بیان نمود: در گذشته توان اکولوژیکی محیط مدنظر بود و الان توان اکولوژیک اقلیم باید موردسنجش قرار گیرد تا بتوان به این مهم دست پیدا کرد که در این شرایط، چقدر گنجایش کیفیت هوای مطلوب در شهر اراک وجود دارد و نیازمند انجام کار علمی دقیق در این عرصه هستیم.

وی اضافه کرد: مطالعات طرح کاهش جامع آلودگی هوای اراک باید به روزرسانی شود، چونکه با تغییر آلاینده ها مواجه هستیم و در حوزه دانشگاه اراک در صورت تأمین اعتبارات و حمایت لازم این آمادگی وجود دارد در حوزه محیط زیست و آلودگی طرح های پژوهشی را برای شهر اراک انجام بدهد.
شانه خالی کردن صنایع از عمل به مسئولیت اجتماعی
رئیس شبکه مردم نهاد زیست محیطی استان مرکزی در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار نمود: بحران کرونا شرایط ویژه و خاصی را در کشور بوجود آورده که علاوه بر بی توجهی مسئولین نسبت به کنترل آلودگی هوا، خود واحدهای صنعتی هم که از نقش اجتماعی مهمی در شرایط درگیری با کووید ۱۹ برخوردار می باشند، مسئولیت خویش را فراموش کرده اند و نه تنها به مسئولیت نقش اجتماعی خود در حوزه این بیماری توجه نمی کنند بلکه در حوزه وظایف قانونی خود در خصوص مدیریت و کنترل آلودگی های تولیدی واحد خود بی تفاوت هستند.
سیاوش آقاخانی اظهار داشت: ماهیت اصلی آلایندگی فعلی هوای کلان شهر اراک به استناد مطالعات طرح جامع کاهش آلودگی هوا، آلایندگی صنایع عنوان شده است البته مطالعات جدید از آن حکایت می کند که تنها یک عامل آلاینده در شهر اراک وجود ندارد بلکه هرلحظه و ساعت از روز یک آلاینده متفاوتی وجود دارد به صورت مثال وزش بادهای شمالی شرقی به سمت کویر میقان، پیک ترافیکی و آلودگی خودرو ها، ایجاد سکون هوا در اوایل بامداد و انتهای شب و آلایندگی صنایع بزرگ در حاشیه شهر مسئول آلایندگی هستند و وضعیت هوا را نامطلوب می سازند.
‏توقف‬ جلسات کارگروه کاهش آلودگی هوا
وی اظهار داشت: در آبان ماه بیشتر از ۲۰ روز پدیده آلودگی و هوای ناسالم در شهر اراک را شاهد بودیم و اتفاق خاصی رخ نداد، حتی کمیته اضطرار آلودگی هوای کلان شهر اراک تشکیل نشد.
این فعال محیط زیست افزود: نه تنها واحدهای صنعتی بلکه مدیران در این عرصه به بی تفاوتی رسیده اند و برگزاری جلسات کاهش آلودگی هوا که تنها جایی بود که ماهیت آلودگی را در چارچوب یک اقدام بین بخشی دستگاه ها به ریاست مدیر ارشد استان پیگیری می کرد، متوقف شده و متأسفانه بحران کرونا ما را از حوزه های دیگر بخصوص آلودگی هوا غافل کرده است.
آقاخانی بیان نمود: بر مبنای مطالعات صورت گرفته آلودگی هوا بر بیماران کرونا تاثیر می گذارد و اوضاع آنها را وخیم تر می کند.

صنایع بعنوان سربازان حوزه اقتصادی به بخش درمان کمک کنند
آقاخانی اظهار داشت: با عنایت به تحریم و بروز بیماری کرونا و تعطیلی صنوف، واحدهای صنعتی در شرایط فعلی از نقش مهمی برخوردار می باشند و باید در این جنگ خانمان برانداز با کرونا بعنوان سربازان حوزه اقتصادی به بخش درمان کمک کنند و به تجهیز مراکز درمانی ازجمله ونتیلاتور، وسایل حفاظتی و تأمین دارو و درمان کمک کنند.
وی خاطرنشان کرد: متأسفانه در استان مرکزی وضعیت در شهرستان ها به لحاظ درگیری با این بیماری وخیم تر است و واحدهای صنعتی دین خویش را به مردم شهر اراک و استان به علت سال ها تولید آلودگی و تضییع منابع طبیعی انجام ندادند و امروز باید صنعت کنار مردم استان باشد و وظیفه اجتماعی خویش را انجام دهد و از سویی مدیران هم باید در این عرصه کمک کنند.
به گفته رئیس شبکه مردم نهاد زیست محیطی استان مرکزی، کمک های واحدهای صنعتی در حوزه بهداشت و درمان را باید بعنوان هزینه های قابل قبول مالیاتی شان لحاظ کنند، عوارض آلودگی واحدهای صنعتی مانند پتروشیمی و پالایشگاه که می تواند در حوزه آموزش و محیط زیست هزینه شود را استاندار، مدیرکل محیط زیست و امور مالیاتی به حوزه بهداشت و درمان گسیل کنند.
آقاخانی اظهار داشت: فوت روزانه بیشتر از ۳۰ نفر بر اثر کرونا در استان بسیار دردناک است چونکه آنها اعضای خانواده هایی هستند که از دست دادن آنها هزینه های اجتماعی بسیاری را برای خانواده هایشان بوجود می آورد حال واحدهای صنعتی باید پیش قدم شوند و استانداری، محیط زیست، اداره کل امور مالیاتی تشکیلاتی را برای این مورد ایجاد کنند.
وی ضمن اشاره به آلودگی هوا ناشی از آلایندگی واحدهای صنعتی اظهار نمود: اگر واحد صنعتی مدعی است که شرایط اقتصادی خوبی ندارد تا نقش اجتماعی خویش را ایفا کند حالا می تواند با مدیریت و کنترل آلودگی خود در فرآیندهای تولید نقش خویش را در این عرصه ایفا کنند و با خود اظهاری و خودکنترلی سیستم خود یاریگر مردم در این شرایط دشوار باشد.

یک فعال محیط زیست در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار نمود: بر مبنای مقالات و پژوهش های علمی منتشرشده در چین، آمریکا و آلمان به ازای هر ۱۰ میکروگرم افزایش غلظت ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون نرخ مرگ ومیر به دلیل کرونا ۱۵ درصد افزوده می شود از طرفی بر مبنای پژوهش های وزارت بهداشت در کشور نرخ مرگ ومیر ناشی از کرونا براثر افزایش غلظت ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون شش درصد افزایش می یابد.
بختیاری اضافه کرد: با عنایت به ورود به فصل سرما و وارونگی هوا آلودگی تشدید می شود و امکان دارد نرخ مرگ ومیر ناشی از کرونا افزایش پیدا کند.
این فعال محیط زیست اظهار داشت: بهبود وضعیت هوای اراک به علت شرایط جو و بارندگی ها بوده است این در شرایطی است که اقدام خاصی از جانب مدیران شهری، اداره کل محیط زیست و استانداری نسبت به کاهش آلودگی هوای اراک باوجود روزهای آلوده صورت نگرفت.
بختیاری اظهار داشت: اگر حاکمیت درصدد این است که برای کنترل کرونا اقدامی انجام دهد بایستی با مراکز دانشگاهی و استادان دانشگاه همکاری کند. البته طرحی از وزارت کشور به تمامی شهرداری ها ابلاغ گردید که مسیر تردد خودرو را کاهش دهند تا به عابران پیاده و دوچرخه سواران اختصاص یابد، از طرفی به عقیده بنده محدودیت های طول روز کمکی به کاهش ابتلاء نمی کند چونکه محدودیت ها ازدحام بیشتری برای مردم به وجود می آورد.
صنایع به مسئولیت های اجتماعی خود پایبند باشند
رئیس دانشگاه علوم پزشکی اراک هم ضمن گلایه از صنایع استان در این روزهای سخت، اظهار داشت: از صنایع استان انتظار می رود نسبت به مسئولیت های اجتماعی خود پایبند باشند تا به واسطه این تعامل و همکاری بتوان در جهت کنترل و مقابله با بیماری کرونا، گام های مؤثرتری برداشت.
جمالیان ضمن اشاره به اینکه در استان های سمنان، اصفهان، خراسان و مناطق نفت خیز مساعدت های بسیار زیادی از جانب صنایع و واحدهای تولیدی به دانشگاه علوم پزشکی صورت گرفته است تصریح کرد: مسؤلان دانشگاه علوم پزشکی اراک هم تابحال در جهت مقابله با بیماری کرونا، دست یاری و مساعدت را به سمت صاحبان صنایع دراز کرده اما هیچ گونه بازخورد مناسبی از جانب فعالان اقتصادی استان صورت نگرفته است.
به گزارش باغ من به نقل از مهر؛ مبحث آلودگی هوای شهر اراک سالهای طولانی است که منتظر اقدام عاجل و تصمیم گیری نهایی است، اما گاه جلسات پی درپی و با شتاب فراوان تشکیل می شود که صحبت های طرح شده تا مدت ها تیتر یک رسانه ها قرار می گیرد و گاه در این ایام پرآشوب کرونایی به دست فراموشی سپرده می شود. گویی شهر در سکوت است و صنایع در خوابی آشکار به سر می برند!
بالاخره تکلیف دوگانه سلامت و صنعت در اراک باید حل شود و حل این مساله جز با همکاری و هماهنگی و جدیت اتفاق نمی افتد.
خبرگزاری مهر همچنان مطالبات مردم در مورد معضل آلودگی هوای اراک را پیگیری و مسؤلان استان و صاحبان صنایع را به پاسخ گویی دعوت می کند.

منبع: باغ من