به مناسبت روز جهانی محیط زیست نقش مشارکت های همگانی در حفظ محیط زیست

باغ من: به مناسبت روز جهانی محیط زیست (۵ ژوئن)، در ایران ۱۵ تا ۲۱ خردادماه هر سال بعنوان هفته محیط زیست نامگذاری شده است و برنامه های متنوع زیست محیطی در سراسر کشور برگزار می گردد.

به گزارش باغ من به نقل از ایسنا، مردم در صورتی خویش را ملزم به حفظ محیط زیست می دانند که لزوم آن را دریابند و از سطحی از دانش و رفاه برخوردار باشند که بتوانند آن را حفظ کنند. از این رو جوامع مختلف باید آموزش های رسمی و غیررسمی را برای حفظ محیط زیست ارائه کنند.

در خیلی از کشورها، مفاهیم زیست محیطی از پایه و به شکل جذاب در کتاب های درسی گنجانده شده اند. آموزش علاوه بر شیوه رسمی و با استفاده از نهادهای دولتی از قبیل آموزش و پرورش و آموزش عالی، می تواند به شکل غیررسمی هم صورت گیرد. امروزه دولت ها و نهادهای بین المللی مانند یونسکو تلاش های زیادی برای آگاهی رسانی و آموزش عمومی در مورد محیط زیست انجام می دهند. به کارگیری افراد و چهره های مشهور و البته محبوب مانند ورزشکاران، بازیگران و سیاستمداران از روش های بسیار موثر در زمینه آموزش حفظ محیط زیست است.

مشارکت اجتماعی یعنی چه؟

ساختارهای متمرکز و دولتی، کارآمدی لازم را برای تامین همه نیازهای فعلی و آتی بشر ندارند. از این رو ضرورت اتخاذ رویکردهای مشارکت گرایانه و به کارگیری همه مردم و تفویض قدرت دولت، حقیقتی انکارناپذیر است. مشارکت اجتماعی به معنای حضور داوطلبانه، آگاهانه و ارادی سازمان ها، گروه ها و افراد در ابعاد مختلف فرهنگی و اجتماعی جامعه است که سبب توسعه همه جانبه آن خواهد شد.

به دلیل پیچیدگی فزاینده زندگی امروزی، افزایش توقع و انتظارات مردم، ناتوانی مدیران در برآوردن نیازهای مردم، ناتوانی حاکمیت در تامین مالی و نظارت بر برنامه ها، ضرورت مشارکت مردم در اداره جامعه لزوم دارد. این مشارکت علاوه بر تسریع و کاهش هزینه ها، نقش مهمی در مشروعیت بخشی به برنامه ها دارد و باعث احساس تعلق و همبستگی اجتماعی می گردد.

برای حفظ محیط زیست، علاوه بر دولت ها لازم است همه افراد برای تغییر و بهبود سبک زندگی خود تلاش کنند. این تلاش ممکن است تصمیم یک بانوی خانه دار برای کاهش اتلاف آب هنگام شست وشوی ظروف باشد یا تصمیم یک مدیر ورزشی برای نصب آبخوری های فشاری برای کاهش استفاده از لیوان های پلاستیکی و یا وضع مالیات بر نوشیدنی هایی که در شیشه های غیرقابل بازیافت عرضه می شوند توسط دولت.

نقش سمن ها در حفظ محیط زیست

سازمان مردم نهاد (NGO)، سازمانی غیردولتی، غیرسیاسی و غیرانتفاعی است که افراد در آن به صورت داوطلبانه عضویت دارند. امروزه سازمان های داوطلب و مردم نهاد به علت ارتباط مستقیم و بدون واسطه با مردم، بسیار موثر و کارآمد عمل می کنند. سازمان های مردم نهاد، اعتبار خویش را از نقش مسئولانه و سازنده خود در جامعه کسب می کنند. این سازمان های غیردولتی با ساختارهای انعطاف پذیر و گسترده و پراکنده در دوردست ترین نقاط کشورها قادر هستند فعالیت های بسیاری را انجام دهند که دولت ها و بخش خصوصی از انجام آن عاجزند.

در کشورهای توسعه یافته، سازمان های مردم نهاد در خیلی از عرصه ها از قبیل محیط زیست، تعلیم و تربیت، رشد جمعیت، زنان، فرهنگ، اطلاع رسانی، سیاست، هنر و اقتصاد فعال می باشند. در این کشورها، احزابی که در زمینه محیط زیست فعالیت می نمایند بسیار قدرتمند و هدفمند هستند و خواسته های زیست محیطی مردم را از مدیران و مسئولان کشور مطالبه می کنند.

آموزش زیست محیطی

هر کس در برابر تاثیرات خویش بر طبیعت مسئول است و باید اطمینان حاصل کند که بهره برداری از منابع به روشی پایدار صورت گرفته است. همینطور افرادی که مسئولیتی را در بخش های مختلف اقتصادی، اجتماعی و توسعه ای برعهده دارند، در قبال عملکرد زیست محیطی خود مسئول هستند. از این رو آموزش محیط زیست در همه سطوح ضروری می باشد.

مشارکت اجتماعی مردم در حوزه محیط زیست هنگامی عینیت پیدا می کند که مردم بدانند چه مخاطراتی محیط زیست آنان را تهدید می کند، علت آن چیست و چگونه می توان با بهبود عملکرد یا تغییر رفتار به رفع آن ها کمک کرد. هدف از آموزش محیط زیست، افزایش آگاهی، درک و حساسیت افراد نسبت به فرآیندهایی است که در محیط طبیعی رخ می دهد، به شکلی که آن ها نسبت به محیط زیست احساس مسئولیت کنند. آموزش به مردم کمک می نماید تا خود بخشی از راهکار و راه حل باشند. آموزش صحیح، حق انتخاب را برای مخاطب در نظر می گیرد. هدف خیلی از آموزش های محیط زیست، تغییر و اصلاح عادات قدیمی است.

برخی گزینه های قابل استفاده برای افزایش آگاهی زیست محیطی در سطح جامعه شامل آموزش زیست محیطی برای رهبران، سیاستمداران و مدیران، استفاده از رسانه ها برای انتقال نگرانی های زیست محیطی به جامعه، آموزش همگانی درباره محیط زیست و کاهش آلایندگی، قرار دادن درس های آموزش محیط زیست بعنوان بخشی از آموزش رسمی مدارس، آموزش استفاده مجدد و بازیافت مواد قابل بازیافت، قانون گذاری، اطلاع رسانی و در نظر گرفتن جوایزی برای حفظ و بهبود محیط زیست و در نظر گرفتن روزهایی از ماه بعنوان روز پاک و جمع آوری زباله های جامد و یا روز بدون خودرو به منظور افزایش حساسیت مردم نسبت به محیط زیست است.

آموزش حساسیت نسبت به محیط زیست در کودکان

بر اساس کتاب ورزش و محیط زیست، هدف این نوع آموزش، آگاهی احساسی در کودکان دانش آموز است تا آنها را قادر سازد نسبت به محیط خود احساس داشته باشند. این روش فراتر از شیوه های پیش پا افتاده و ناکارآمد تدریس است بلکه کودکان از شیوه هایی چون ترسیم کردن، گفتن، نوشتن، پرسیدن، تصور کردن، از طبیعت الهام گرفتن، به طبیعت اضافه کردن، راه رفتن و دویدن برای درک عمیق احساس محیط زیست استفاده می نمایند.