چرا سطح آب دریای خزر کاهش پیدا کرده است؟

به گزارش باغ من، رئیس پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو اظهار داشت: بر مبنای مطالعات انجام شده افزایش دما و کاهش بارش مهم ترین عوامل کاهش سطح آب دریای خزر هستند.

به گزارش باغ من به نقل از ایسنا در سال ۲۰۰۳ ( ۱۳۸۲) پنج کشور حاشیه دریای خزر “کنوانسیون منطقه ای محافظت از محیط زیست دریای خزر” معروف به “کنوانسیون تهران” را امضاء کردند. این کنوانسیون در تاریخ ۱۲ اوت ۲۰۰۶ لازم الاجرا شد و همه کشورها این معاهده را بعنوان یک واقعه مهم زیست محیطی جشن گرفتند و از آن پس این روز را به نام “روز دریای خزر” نامیدند.

خزر نام دریاچه ای با وسعت ۶۰۰ هزار و ۳۸۴ کیلومتر مربع است که طول سواحل آن به ۷۰۰۰ کیلومتر می رسد. کشورهای ایران، روسیه، جمهوری آذربایجان، جمهوری های ترکمنستان و قزاقستان این دریاچه را در برگرفته اند و همگی از مواهب آن استفاده می نمایند.

خزر بعد از خلیج فارس و سیبری، به لحاظ ذخایر نفت و گاز موجود در ساحل و زیربستر در مقام سوم قرار دارد و همین مساله ارزش آنرا چندین برابر می کند. از طرفی سطح آب این دریا در سالهای اخیر کاهش پیدا کرده است.

مهدی رهنما در گفت و گو با ایسنا درباره عوامل موثردر پس رفت آب دریای خزرطی سالهای اخیر اظهار نمود: این وضعیت هم عامل انسانی و هم عامل طبیعی دارد. عمیق ترین بخش دریای خزر به سمت ایران است ازاین رو تأثیر رودخانه ولگا و سدهای آن بر ایران به قدری نیست تا بعنوان یک عامل موثر بر کاهش سطح دریا در سمت کشورمان از آن نام ببریم.

وی افزود: بررسی ها نشان داده است از دهه ۵۰ شمسی تا اواخر سال ۱۴۰۲ سطح آب دریای خزر دوره نوسانی داشته است. با مقایسه آن با عوامل طبیعی می بینیم تغییرات اقلیمی عامل مهمی در پس رفت آب دریای خزر بوده است.

رییس پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو افزود: کمترین سطح آب دریای خزر حدود سال ۵۶ شمسی به ثبت رسید و حدودا ۳۰- متر بود. سطح آب این پهنه آبی از سال ۵۷ افزوده شد و بیشترین میزان آن دهه ۷۰ به ثبت رسید. از این زمان باردیگر روند کاهشی آن شروع شد. فقط طی دو سال افزایش پیدا کرد. هم اکنون به حدود ۲۷- متر کاهش سطح آب رسیده ایم.

وی در رابطه با دلایل کاهش سطح آب دریای خزر اظهار داشت: میزان آب ورودی به این دریا کاسته شده است. مستحدثاتی روی رودخانه هایی مانند سفیدرود و سایر رودخانه های که از رشته کوه البرز سرچشمه می گیرند و وارد دریای خزر می شوند، راه اندازی شده است که جریان آب رودخانه ها را ذخیره می نماییم ازاین رو ورودی های آب دریای خزر را کاهش داده ایم.

رییس پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو افزود: میزان جمعیت ساکن در سواحل دریای خزر به سبب رشد جمعیت همینطور مهاجرت های صورت گرفته به این منطقه افزایش زیادی پیدا کرده که باعث افزایش مصرف آب بخصوص منابع آب زیرزمینی – که ارتباط مستقیم با آب دریا دارد- شده است.

رهنما افزود: این عوامل در کنار تغییرات اقلیمی، کاهش بارش و افزایش دما باعث کاهش سطح آب دریای خزر شده است. بر مبنای مطالعات انجام شده افزایش دما و کاهش بارش مهم ترین عوامل در این حوزه هستند.

وی در رابطه با تبعات پس رفت آب دریای خزرگفت: تداوم این وضعیت باعث بی استفاده شدن بندرهای شمالی کشور می شود و آنها را باید به عمق بیشتر دریای خزر منتقل نماییم علاوه بر آن منبع رطوبتی برای منطقه کاهش پیدا می کند و باعث افزایش شدت تغییرات اقلیمی می شود. بعنوان نمونه زمانیکه دریاچه ارومیه وضعیت عادی داشت، بعنوان یک منبع رطوبتی به افزایش میزان بارش در منطقه کمک می کرد.

رییس پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو تصریح کرد: تداوم پس رفت دریای خزر در بعضی مناطق نظیر بخش های شرقی دریا مانند خلیج گرگان می تواند این پهنه را به کانون گرد و غبار تبدیل کند.

وی در رابطه با تأثیر همکاری کشورهای حاشیه خزر بر تراز آبی مطلوب این پهنه آبی اظهار داشت: تشکل های بین المللی اگر در حد موافقنامه باشد، باعث بروز اتفاق خاصی در حوزه دریای خزر نمی گردد. سال هاست که سطح آب دریای خزر با نوساناتی همراه می باشد و بیشترین تأثیر را روی روسیه گذاشته است و سبب شده خیلی از تاسیسات کنار دریا را از دست دهد. تا موقعی که به این نتیجه نرسیم در منفعت و ضرر این اکوسیستم آبی شریک هستیم به نتیجه مناسبی دست نخواهیم یافت.

رییس پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو تصریح کرد: یک برنامه جامع مدیریتی با ضمانت اجرایی برای دریای خزر ضروری است تا همه کشورهای حاشیه خزر متعهد شوند و بر مبنای آن عمل کنند. بعنوان نمونه همه کشورها حق آبه زیست محیطی دریای خزر پرداخت کنند. علاوه بر آن از نظر پژوهشی همکاری و بانکی از پژوهش های انجام شده در رابطه با دریای خزر ایجاد نماییم و بر مبنای آن برای این پهنه آبی تصمیم بگیریم.

رهنما در انتها اظهار داشت: می توانیم برپایه سازوکار مشخصی که مورد قبول کشورهای حاشیه دریای خزر باشد صندوق مالی مشترک ایجاد نماییم که هزینه پژوهشها را هم تأمین کند.