گزارش باغ من؛ چوب حراج به زیست کره توران

گویا هیچ ماهی نیست که در استان سمنان دغدغه ای برای محیط زیست پدید نیاید و این دفعه نیز واگذاری قسمتی از زیست کره توران موسوم به آفریقای ایران برای معدن کاری مطرح گردیده است.

خبرگزاری مهر، گروه استانها – محمد حسین عابدی: اگر بخواهیم مشکلات زیست محیطی استان سمنان را در همین یک دهه اخیر بشماریم فهرستی بسیار بلندرا پیش رو خواهیم داشت. از تخریب شاهوار طی سالهای سال، ریختن پساب های صنعتی در سرخه و گرمسار، آلایندگی کارخانه های سمنان تا مشکلات مدیریتی، کشتار گورخرها، مشکلات یوز ها و… مشکلاتی هستند که کوله بار سنگینی از دشواری ها را بر دوش مردم و فعالان زیست محیطی قرار داده است.
سازمان های مردم نهاد و رسانه هایی که سالهای سال است که یک تنه در مقابل دشواری ها و موانع محیط زیستی استان سمنان می ایستند و هر بار هم با ماجرای جدیدی روبرو می شوند. در خرداد ماه ۱۴۰۱ نیز بار دیگر ماجرایی برای زیست کره توران پدید آمده است زیست کره ای که آفریقای ایران و تنها زیستگاه یوز یادآور آسیا شمرده می شود و حالا مقرر است برای معدن کاری واگذار شود.
پهنه هایی که واگذار می شود
چندی پیش سرپرست معاونت امور معادن و صنایع معدنی اداره کل صنعت، معدن و تجارت استان سمنان از آزادسازی قسمتی از پهنه های اکتشافی و همین طور برقرار شدن امکان ثبت درخواست صدور پروانه اکتشاف توسط متقاضیان در سامانه کاداستر آگاهی داد بود و اعلام داشت: در استان سمنان ۱۰ پهنه معدنی موسوم به خارتوران، عباس آباد و طرود با مجموع مساحت ۱۶ هزار و ۴۵۶ کیلومتر مربع مشمول آزادسازی هستند.
علی اکبر علیخانی با اشاره به این که بنا بر اعلام ستاد وزارت، عملیات بروز رسانی و انجام اصلاحات فنی ضروری سامانه کاداستر به انتها رسیده و همزمان با آزادسازی برخی پهنه های اکتشاف، امکان ثبت درخواست صدور پروانه اکتشاف توسط متقاضیان بوسیله سامانه کاداستر نیز برقرار خواهد شد، اضافه کرد: با توجه به اتمام مطالعات برخی پهنه های اکتشافی کشور، مابقی این پهنه ها و تمامی محدوده های مشمول آزادسازی روزانه نیز همزمان با دسترسی ثبت درخواست صدور پروانه اکتشاف هر استان، آزاد خواهد شد.
وی افزود: برمبنای برنامه زمان بندی اعلام شده از طرف معاونت معدنی وزارت متبوع، آزادسازی پهنه های مشمول استان سمنان در روز سه شنبه تاریخ ۲۷ اردیبهشت ماه سال جاری انجام و همزمان با آن امکان ثبت درخواست صدور پروانه اکتشاف برای متقاضیان برقرار خواهد شد. ضمناً موقعیت مکانی پهنه های مشمول آزادسازی در سامانه کاداستر معادن قابل رؤیت است. تصویر شماره یک
همپوشانی با زیست کره توران
تحقیقات خبرنگار مهر، باتوجه به تصویر شماره یک که در این گزارش نیز دیده می شود، نشان میدهد که بخش بسیار بزرگی از پهنه واگذار شده برای معدن با زیست کره توران محل زیست گونه های نادر جانوری مانند یوز و گور و… همپوشانی دارد. در این تصویر منطقه قرمز رنگ پهنه معدنی است و محدوده سبز زیست کره توران و خاستگاه جانورانی است که بعضاً در دنیا آن چنان نادر هستند که در حدود بسیار خطرناک (از لحاظ انقراض) قرار دارند.
در سند تفصیلی تدبیر و توسعه شهرستان شاهرود آمده است که وسعت زیست کره توران یک میلیون و ۴۰۰ هزار هکتار عنوان شده است و در زمره مناطق چهارگانه حساس محیط زیستی کشور شمرده می شود که مجوز فعالیت معدنی طبق قانون در این مناطق داده نمی گردد.
به نظر می رسد که صدور مجوز کارهای معدنی در منطقه حفاظت شده توران، بدون مجوز محیط زیست استان سمنان بوده است و اما از طرف دیگر هم اعلام می شود که سازمان صمت بی پروا و بدون داشتن مجوز آزاد سازی عرصه معدنی را با این وسعت در رسانه های رسمی اعلام نمی کند! مجموع این موارد یک دفعه دیگر شائبه هایی را درباره تلاش عده ای برای دور زدن قانون و چنگ اندازی به منابع طبیعی استان سمنان را مطرح می سازد که نمونه آنرا در شاهوار شاهرود نیز شاهد بودیم.
معدن کاری ممنوع
مدیرکل دفتر زیستگاه ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست اولین کسی بود که از طرف محیط زیست به این مساله واکنش نشان داد و با اعلان اینکه ما در مجموعه توران شامل منطقه حفاظت شده، پناهگاه حیات وحش و پارک ملی توران برای اکتشاف و بهره برداری از هیچ معدن جدیدی مجوز صادر نکرده ایم و تا حالا استعلامی هم از ما صورت نگرفته است لیکن معادنی که در منطقه توران فعال می باشند، از گذشته درحال کار بوده اند.
رضا اقتدار بیان داشت: سازمان حفاظت محیط زیست برای پیش گیری از صدور هرگونه مجوز جدید معدنی در حدود مناطق چهارگانه محیط زیست در سراسر کشور، نقشه و فایل رقومی این مناطق را طی مکاتبات گوناگون به وزارت صنعت، معدن و تجارت فرستاده است تا این لایه های رقومی را روی سیستم کاداستر وزارتخانه بارگذاری کنند. این بدین معناست که اگر کسی بخواهد روی محدوده های معدنی، عملیات ثبت انجام دهد، این کار در حدود مناطق چهارگانه امکانپذیر نیست.
وی صراحتاً با اعلان اینکه اخیراً اطلاع پیدا کردیم که پهنه های معدنی که عموماً در اختیار سازمان زمین شناسی یا ایمیدرو است، در ۲۶ ماه جاری آزادسازی خواهند شد تا متقاضیان نسبت به ثبت آنها و طی پروسه قانونی اقدام نمایند، اعلام می کند: بر این اساس ما یک مکاتبه فوری با امضای آقای دکتر اکبری – معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست – با معاونت معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت انجام دادیم و رونوشت آنرا برای دستگاه های نظارتی هم ارسال کردیم. در این نامه تصریح شده است که فایل رقومی مناطق چهارگانه در آزادسازی پهنه ها مدنظر قرار بگیرد یعنی اگر آزادسازی در محدوده مناطق چهارگانه صورت گیرد، برخلاف قانون است.

مدیرکل دفتر زیستگاه ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست با اعلان اینکه این نامه در حقیقت پاسخ به استعلام ماده ۲۴ قانون معادن است، اظهار داشت: برمبنای بند چ ماده ۲۴ قانون معادن، وزارت صنعت برای صدور مجوز اکتشاف جدید معدنی مکلف به استعلام از سازمان حفاظت محیط زیست در حدود مناطق چهارگانه است. به عبارت دیگر اگر به فرض آزادسازی هم صورت گیرد، موظف به استعلام از ما هستند و حتما با آن مخالفت خواهیم کرد.

بهانه نخ نمای قدیمی
یک کارشناس و باخبر مسائل محیط زیست استان سمنان در گفتگو با خبرنگار مهر، می گوید: سابقاً در دوران پهلوی اول در جنوب بی ارجمند معادنی فعال بودند که همچون آنها می توان به زغال اشاره نمود که در آن دوران کار استخراج آنها انجام و خیلی از دپوهای آنها بواسطه فقدان تکنولوژی مناسب رها شده بود بنظر می رسد دولت می خواهد قسمتی از آن پهنه های قدیمی را باردیگر واگذار کند چونکه علم پیشرفت کرده و از باطله های آن سال ها هم امروز می توان زغال سنگ استخراج کرد.
مرتضی ترحمی با اعلان اینکه تحقیقات ما نشان میدهد که احتمالاً پهنه مورد نظر صمت همین دست معادن باشد که اگر چنین باشد به واقع چندان سود مادی هم نخواهد داشت به عبارت دیگر نفعش به ضرری که به محیط زیست می رساند نمی صرفد، ابراز کرد: حضور ماشین آلات، سر و صدا، انفجار و جاده، راه سازی، سگ و… دشمنان درجه یک محیط زیست توران به ویژه یوز و گور و حتی پرندگان هستند. وقتی جاده ای به درون یک زیستگاه باز شود یعنی شکارچی افزایش می یابد، حیرانی و کوچ حیوانات و وحوش اتفاق می افتد و می شود همان که در شاهوار دیدیم یعنی اتلاف دو خرس قهوه ای در ده سال و یکباره در دهه ۹۰ اتلاف شش خرس قهوه ای در پنج سال!
وی با اعلان اینکه بهانه نخ نمای سوء استفاده گران از محیط زیست مقوله اشتغال است، ابراز کرد: بارها دوست داران و دلسوزان این آب و خاک اعلام نمودند که اگر مقرر است یک معدن ۱۰۰ شغل هم بوجود آورد می توان مناطقی مانند شاهوار، توران و… را با گردشگری آنچنان توسعه دارد که دو برابر این میزان شغل ایجاد شود از جانب دیگر پهنه های میلیارد تومانی قاعدتاً برای مردم قشر متوسط جامعه نیستند که اینطور در موضع مظلوم نمایی قرار گرفته و از دفاع حقوق و ارتزاق مردم صحبت می کنند شما همین حالا هم به معادن استان بنگرید خواهید دید که این معادن در اختیار چه قشری از جامعه است.
بلایی که در کمین است
این کارشناس محیط زیست با اعلان اینکه هیچ جای دنیا برای ۱۰۰ شغل موقتی هزاران هکتار منابع طبیعی که می تواند صدها شغل را در حوزه های گردشگری، ورزشی، علمی و پژوهشی و… بوجود آورد را از بین نمی برند و این درست در مقابل مفهوم توسعه پایداری است که مسئولان ما در استان سمنان فقط اسمش را شنیده و درکی از آن ندارند، بیان داشت: ماهیت معدن تخریب و ماهیت این نوع واگذاری ها رانت است در نتیجه همان بلایی که بر سر شاهوار آمد بر سر توران نیز خواهد آمد.
ترحمی با اعلان اینکه زیست کره توران شامل پارک ملی، پناهگاه حیات وحش و منطقه حفاظت شده است که متأسفانه افرادی که می خواهند از موقعیت سوء استفاده کنند مدام با این الفاظ بازی می کنند و بهانه شأن هم اشتغال و تولید است، اشاره کرد: هیچکس حتی دوآتشه ترین طرفداران محیط زیست با اشتغال مخالف نیست اما سوال ما این است که یک پهنه معدنی که یک دفعه هشت دهه پیش از آن استخراج شده واقعاً چند شغل می تواند بوجود آورد که در مقابل بزرگترین پناهگاه حیات وحش بعد از پناهگاه حیات وحش نایبندان را به آسانی بدهیم.
وی با اعلان اینکه همپوشانی خودرو، انسان و ادوات ماشین آلات و… در مجموعه توران به لحاظ برخورداری از پوشش جانوری از تنوع بالایی برخوردار بوده بسیار می تواند مضر باشد، بیان کرد: در بین گونه های جانوری آن تعدادی از نادرترین گونه ها مانند یوزپلنگ آسیایی، گورخر ایرانی و پرندگانی همچون زاغ بور و هوبره و عقاب سانان فراوان و همین طور کل و بز و قوچ و میش و… در این منطقه دیده می شوند.
معادن و ماهیت تخریب
فعالیت معادن علاوه بر تخریب زیستگاه، آب، خاک و هوا را هم آلوده می کند و این موضوعی نیست که به آسانی بتوان از کنار آن گذشت هر چند مسئولان صمت استان سمنان هنوز بصورت واضح اعلام نکرده اند که پهنه واگذاری در توران شاهرود صرف چه معدنی می شود اما مطالعات نشان می دهد که این واگذاری در همان محدوده معادن سابق خواهد بود و همین تاکید بر کلمه معادن سابق قدری دوست داران محیط زیست را نگران کرده است چونکه طبق اعلام محیط زیست برخی معدن هایی که در منطقه هستند از دیرباز فعالیت داشتند.
دیگر موضوعی که دوست داران محیط زیست را نگران کرده این است که امکان دارد با ورود رانت و پول های عجیب و غریب مانند تجربه ای که در شاهوار داشتیم، شاهد اقدامات غیرقانونی در توران باشیم مگر در شاهوار شاهرود چنین رخدادی پیش آمد نکرد که معدن بوکسیت بدون هیچ استعلام از محیط زیست، مبادرت به تخریب و معدن کاوی داشت و بارها و بارها محیط زیست استان سمنان اعلام نمود که این کار می بایست صورت می گرفت.
در نهایت باید گفت محیط زیست استان سمنان گویا قرار نیست یک روز خوش داشته باشد و هر دم از این باغ گویا خبری می رسد؛ مردم نگران هستند، سازمان های مردم نهاد دیگر مانده اند که با این نحوه مدیریت بر استان چه کنند و مردم با تجاربی مانند شاهوار، دل پر خونی از سیستم اداره کل محیط زیست و همین طور صمت استان سمنان دارند که به بهای اشتغال حاضر هستند دست به هر تخریبی بزنند و معنای آنرا نیز توسعه پایدار گذاشته اند. در نهایت باید دید که مسئولان صمت استان سمنان آیا این اطمینان را به مردم می دهند که واگذاری در توران صورت نمی گیرد یا خیر؟