گزارش باغ من؛ افزایش تولید برنج در روزگار تغییر اقلیم

افزایش تولید برنج با عنایت به گرمایش جهانی و تغییرات اقلیم نیازمند مدیریت مطلوب، امکان سنجی هوشمندانه و بهره وری صحیح از منابع و امکانات موجود است.

خبرگزاری مهر، گروه استان ها- مریم ساحلی: امواج طلایی شالیزارهای گیلان از سویی در تار و پود معیشت مردمان این سرزمین نفس می کشند و از طرفی دیگر بقایشان بسته به آسمان و زمین این خطه سبز است؛ ازاین رو تردیدی وجود ندارد که تغییرات اقلیم بر روند کشت این محصول و خیلی از دیگر محصولات کشاورزی تاثیر می گذارد.
نگاهی کوتاه به پیشینه اقتصاد و کشاورزی گیلان که از دیرباز سرزمینی حاصلخیز و پرباران بوده، از جایگاه برنج در این استان نشان دارد. گیلان دومین تولیدکننده برنج ایران و بزرگترین تولیدکننده ارقام بومی و باکیفیت برنج در کشور به حساب می آید. آوازه مرغوبیت برنج گیلان در جای جای این سرزمین طنین انداز است و اهمیت مدیریت مطلوب تولیدش با عنایت به جایگاه این محصول راهبردی در کشور و اقتصاد کشاورزی گیلان بر کسی پوشیده نیست.
میزان تولید برنج در کشور حدود دو میلیون و ۳۰۰ هزار تن است و مصرف سرانه برنج هر ایرانی حدود ۳۶ کیلوگرم عنوان می شود. همینطور باید توجه داشت همچون مباحثی که در عرصه امنیت غذایی و خودکفایی اذهان را متوجه خویش می سازد میزان تولید برنج است.
وزیر جهاد کشاورزی بهمن ماه سال جاری، خودکفایی در محصول برنج را یکی از موضوعات مهمی دانست که در دولت سیزدهم و وزارت جهاد دنبال می شود. این در شرایطی است که ایران در جایگاه چهارمین کشور واردکننده برنج در دنیا قرار دارد و میزان واردات برنجش بیشتر از ۳۰ درصد برنج مورد نیاز سالانه به میزان ۱.۲ میلیون تن است. و البته کاهش بارش و بروز خشکسالی در سالهای اخیر همواره کشت این محصول را در مناطق خارج از استانهای شمالی کشور با چالش مواجه ساخته است.
خبرگزاری مهر در استان گیلان کوشیده تا در سلسله گزارش های مبحث خودکفایی برنج را پیگیری کند که پیش از این هم اما و اگرهای افزایش تولید برنج / نقشه راهی که وجود ندارد در صفحه این خبرگزاری انتشار یافته است.

سایه تغییر اقلیم بر شالیزارها
مباحث مطرح شده حول محور خودکفایی و افزایش تولید برنج با عنایت به تغییرات اقلیمی این روزها بیشتر از همیشه نگاه کنشگران محیط زیست را به خویش خوانده است. «نسیم طواف زاده» از فعالان محیط زیست گیلان در اینباره به خبرنگار مهر اظهار داشت: ابتدا باید به این مورد بپردازیم که منظور از خودکفایی چیست. اگر خودکفایی به معنای این است که تمام مردم ایران در سطح سرزمین، برنج بعنوان قوت غالب و یکی از ارکان فطریه را مصرف کنند، مسلماً این حرف امکانپذیر نیست. و اما اگر منظور امنیت غذایی است که باید روش دیگری را در پیش بگیریم.
وی با اشاره به اینکه در بیشتر موارد تعریف روشنی از خودکفایی غذایی وجود ندارد، اظهار نمود: تعریف سازمان خوار و بار کشاورزی جهانی (FAO) در اینباره به ما می گوید، «خودکفایی غذایی یعنی کشوری بتواند در صورت نیاز، تمام مصرف غذایی خویش را از محصولات داخلی خود تأمین کند». در واقع مساله اینجاست که یک کشور اگر با مسدود شدن مسیرهای صادرات و وارداتش مواجه شود، آیا می تواند با تاکید بر تولیدات داخلی خود به تأمین نیازهای داخل خویش بپردازد یا خیر؟
این کنشگر محیط زیست ضمن اشاره به این که ثابت شده که خودکفایی نه تنها سبب امنیت غذایی و سیاسی نمی گردد بلکه کوشش برای خودکفایی از امنیت می کاهد، اظهار داشت: البته از منظر اقلیمی و منابع آب هم این مساله دارای اهمیت ویژه است.
وی با اشاره به اینکه نگاهی کوتاه به مبحث تولید برنج حاکی از این است که در حوزه دشت خوزستان، یاسوج، اصفهان، گلستان، مازندران و گیلان درحال کاشت برنج هستیم، افزود: مطالعات نشان می دهد با عنایت به وضعیت دشت های ممنوعه کشور کاشت برنج در اصفهان، یاسوج غیرعملی و با هزینه زیستی بسیار بالا است کاشت برنج در اصفهان، یاسوج غیرعملی و با هزینه زیستی بسیار بالا است و از طرفی با شدت برداشت ها از منابع آب کارون در دشت خوزستان هم گسترش آن اشتباه است.
طواف زاده افزود: نتایج تحقیقات دکتر «مجتبی نوری» در وزارت نیرو نشان داده است که با عنایت به شرایط آب و هوایی (اقلیمی) فقط در استانهای شمالی بویژه گیلان کاشت برنج اقتصادی و امکان دارد.
تغییرات بارش و تمهیدات
وی همینطور از بررسی های صورت گرفته در مورد تغییر اقلیم و احتمال بروز ناهنجاری های اقلیمی در شهرستان های استان گیلان به لحاظ دمایی و بارش اشاره نمود و افزود: با عنایت به تغییرات آب و هوایی و آنچه که شاید به شکلی جابجایی ماه ها در شمال احساس می شود به نظر می آید باید زمان شروع کشت برنج در استان تغییر کند تا به دنبال آن زمان آبرسانی هم جابجا شود.
فعال محیط زیستی ضمن اشاره به این که در واقع بدین ترتیب میتوان عمل کرد که کار خزانه گیری اواخر اسفند و نشا کاری با گرم شدن زمین، در اواخر فروردین صورت گیرد تا بتوان از گرمای خرداد و تیر بموقع بهره برد و از باران شهریور دور ماند، اظهار داشت: البته این همان موقعیتی است که مؤسسات تحقیقاتی و دانشگاه ها باید مسیرمان را مشخص کنند.

اجرای کشت قراردادی برنج در گیلان
مدیریت مطلوب تولید برنج، رفع چالش ها از اولین مرحله تولید تا بازار و بهره مند شدن صحیح از امکانات موجود در گرو تدبیر و طراحی نقشه راه مناسب از جانب متولیان ذی ربط است.
«صالح محمدی» سرپرست سازمان جهاد کشاورزی گیلان در باره اقدامات در دست انجام به منظور افزایش تولید برنج در استان به خبرنگار مهر اظهار داشت: یکی از راهکارهای افزایش تولید، بالا بردن میزان تولید در واحد سطح است که در این راستا میتوان به استفاده از بذرهای اصلاح شده که توسط متخصصان استان عرضه شده اشاره نمود.
وی کشت قراردادی برنج را سیاستی دانست که اخیراً از جانب وزارت جهاد کشاورزی دنبال شده و می تواند از نظر کمی ۴۰ درصد و از نظر کیفی ۱۰ درصد رشد به دنبال داشته باشد کشت قراردادی برنج سیاستی جدید وزارت جهاد کشاورزی است که می تواند از نظر کمی ۴۰ درصد و از نظر کیفی ۱۰ درصد رشد به دنبال داشته باشد.
سرپرست سازمان جهاد کشاورزی گیلان با اشاره به اینکه کشت قراردادی برنج از طرح های وزارت جهاد کشاورزی برگرفته از مدلهای موفق جهانی است، اضافه کرد: هدف گذاری نهایی این طرح افزایش بهره وری است.
محمدی افزود: در واقع با اجرای این طرح هر سال بیشتر به سمت ارقام پر پتانسیل سوق پیدا می نماییم و به شکلی فرهنگ استفاده از این بذرها در استان گیلان توسعه پیدا می کند تا میزان تولید به سطح بهتری برسد.
ضرورت بهره وری صحیح از امکانات
محمدی ضمن اشاره به این که افزایش بهره وری و ممانعت از هدر رفت منابع موجود بخصوص به روزرسانی شالیکوبی ها و مدیریت منابع آب، نیازمند تمهیدات مناسب می باشد، افزود: ۸۷ هزار هکتار از شالیزارهای گیلان تابحال تجهیز و یکپارچه سازی شده و باید گفت ۵۰ درصد از شالیزارها هم دارای قابلیت اجرای این طرح هستند و البته بعضی از مزارع استان مانند شالیزارهایی که در مناطق کوهستانی قرار دارند، قابلیت اجرای این طرح را ندارد.
وی با اشاره به اینکه سال جاری ۲۰۰ هکتار از شالیزارهای استان با شش میلیارد تومان اعتبار تجهیز و یکپارچه سازی شد، خاطرنشان کرد: کاهش هزینه ها، افزایش تولید، کاهش هدر رفت آب، افزایش درآمد کشاورزان، صرفه جویی در وقت و ایجاد زیرساخت های توسعه کشاورزی ماشینی از مزایای طرح تجهیز و یکپارچه سازی شالیزارها به شمار می آیند.
محمدی در ادامه به مبحث آب سبز اشاره نمود و اظهار داشت: برنامه ای در نظر داریم که بر مبنای آن به افزایش استفاده از آب سبز که همان آب حاصل از نزولات جوی است، برای تولید برنج سفید در گیلان بپردازیم.
سرپرست سازمان جهاد کشاورزی گیلان با اشاره به اینکه هر ساله مقداری از آب سبز وارد دریای خزر می شود که در صورت بهره برداری میتوان از این امکان برای تولید بیشتر برنج و کلزا استفاده کرد، افزود: باید توجه داشت که آب سبز، آب سازگار با زیست بوم است و آب بندان ها یکی از مصادیق بارز تأمین آب سبز هستند.
وی ضمن اشاره به این که گیلان دارای ۲۳۸ هزار هکتار اراضی شالیزاری بوده که در ۳۸ هزار هکتار از شالیزارهای گیلان نیاز برنج اراضی با آب سبز تأمین می شود، اظهار نمود: در نظر داریم استفاده از آب سبز را در جهت تولید برنج استان افزایش دهیم و خوشبختانه در مسافرت هیأت دولت به گیلان برای اجرایی شدن این امر برنامه ریزی های خوبی صورت گرفته است. بازسازی ۸۵۰۰ هکتار از آب بندان های گیلان اقدامی است که در این حوزه صورت می گیرد و به ظرفیت حجم آب سبز گیلان اضافه می شود.
امکان خودکفایی برنج
محمدی درباره امکان دستیابی به خودکفایی در تولید برنج با عنایت به شرایط اقلیمی موجود هم اظهار داشت: راندمان تولید را میتوان با افزایش سطح دانش کشاورزان بالا برد و با اتکا به دانش میتوان هم بر بهره وری افزود و هم به سمت سازگاری با شرایط اقلیمی پیش رفت.
وی افزود: استفاده از علم و دانش کاربردی در این دوره از طرح های ویژه ای بوده که در وزارت جهاد کشاورزی دنبال می شود و گیلان دومین استان برخوردار در زمینه مراکز تحقیقاتی کشاورزی است.
سرپرست سازمان جهاد کشاورزی گیلان اظهار داشت: امیدواریم با اجرای طرح هایی که از آن سخن گفتیم و استفاده از ظرفیت های علمی به این مهم دست یابیم.

منبع: باغ من