گزارش باغ من؛ تهدید حیات تالاب قوری گل

باغ من: قوری گول تالاب دائمی استان آذربایجان شرقی است که خشکسالی ها، حفر چاه و افزایش مصرف آب در حوضه تالاب، تهدید بزرگی برای خشک شدن آن محسوب می شود.

خبرگزاری مهر، گروه استانها – آناهیتا رحیمی: قوری گول یکی از تالاب های دائمی آذربایجان شرقی است که به لحاظ شرایط اقلیمی و اکولوژیکی خاص و هم چنین قرار گرفتن در فهرست تالاب های بین المللی، از اهمیت ویژه ای برخوردارست.
اما متأسفانه وجود خشکسالی ها در ضمن سالهای اخیر، عدم صیانت از منابع تامین کننده آب، توسعه مصارف آب در حوضه تالاب و در نهایت حفر چاه در حوضه تالاب، سبب خشک شدن این جاذبه گردشگری در مقاطعی شده است.
تنوع زیستی بسیار غنی در تالاب گوری قول
رئیس اداره حفاظت و احیا تالاب های اداره کل حفاظت محیط زیست استان آذربایجان شرقی در گفت و گو با خبرنگار مهر اظهار داشت: این تالاب با مساحت ۲۰۰- ۱۶۰ هکتار (بسته به شرایط آبی و آبگیری آن) یکی از تالاب های حوضه آبریز دریاچه ارومیه بوده که بعنوان تنها تالاب بین المللی استان از سال ۱۳۵۴ عضو کنوانسیون رامسر بوده و بصورت منطقه حفاظت شده تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست و اداره کل حفاظت محیط زیست استان آذربایجان شرقی قرار دارد.

یداله آذرهوا افزود: تالاب قوری گول دارای تنوع زیستی بسیار غنی بوده به شکلی که ۹۲ گونه پرنده و ۲۸۰ گونه گیاهی در این تالاب، شناسایی شده است.
حقابه این تالاب، برمبنای مطالعات انجام گرفته ۳.۸ میلیون مترمکعب تعیین شده است
وی اضافه کرد: از گونه های شاخص این تالاب می توان به انواع اردک ها همچون اردک سرسفید، اردک مرمری، اردک بلوطی، بوتیمار و انواع گیاهان تالابی بن در آب و غوطه ور اشاره نمود.
آذرهوا بیان کرد: حقابه این تالاب، برمبنای مطالعات انجام گرفته ۳/۸ میلیون مترمکعب تعیین گردیده است که در سالهای قبل بوسیله بارش های فصلی، رواناب های حاشیه ای و چشمه های موجود در بستر تالاب تامین می شد.
رئیس اداره حفاظت و احیا تالاب های اداره کل حفاظت محیط زیست استان آذربایجان شرقی توضیح داد: اما باتوجه به توسعه مصارف آب در حوضه تالاب همچون فشار بر منابع آب سطحی و زیرسطحی بوسیله برداشت های غیرمتعارف و خصوصاً حفر چاه ها در حوضه تالاب، موجب افت بیلان آبی تالاب و خشک شدن آن در مقاطعی شده است.
بروز خشکسالی های متوالی و فرسودگی کانال انتقال آب
وی اظهار داشت: علاوه بر عوامل فوق الذکر در سالهای اخیر، بروز خشکسالی های متوالی و خصوصاً فرسودگی کانال انتقال آب به تالاب، موجب اختلال در روند آبگیری تالاب شده است.

آذرهوا اضافه کرد: در سال آبی گذشته (۱۴۰۰-۱۳۹۹) میزان آبگیری تالاب بنا بر اعلام شرکت آب منطقه ای استان، حدود ۵۰۰ هزار متر مکعب بوده که بر این اساس در آخر سال آبی، مساحت تالاب به ۱۳۵ هکتار و میزان ذخیره تالاب به ۱/۶۵ میلیون مترمکعب رسید.
علاوه بر عوامل فوق الذکر در سالهای اخیر، بروز خشکسالی های متوالی و خصوصاً فرسودگی کانال انتقال آب به تالاب، موجب اختلال در روند آبگیری تالاب شده است
وی بیان کرد: باتوجه به اقدامات انجام گرفته در فصل آبی جاری همچون نگهداری کانال و پایش مسیر آبرسانی و هدایت منظم آب به تالاب، تراز فعلی تالاب به ۱۹۱۱/۹۴ متر رسیده است که باوجود نامناسب بودن میزان بارش های فصلی نسبت به اول سال آبی (مهرماه) حدود ۲۰ سانتی متر افزایش نشان میدهد.
رئیس اداره حفاظت و احیا تالاب های اداره کل حفاظت محیط زیست استان آذربایجان شرقی در آخر اظهار داشت: حفاظت و احیای تالاب ها بعنوان اکوسیستم های بسیار شکننده و لطمه پذیر، نیازمند عزم عمومی و مشارکت همه دست اندرکاران در سطح حوضه و خصوصاً تامین و تخصیص حقابه های زیست محیطی آنها می باشد.
شرایط اقلیمی و اکولوژیکی خاص
عضو هیأت علمی، رییس مرکز تحقیقات، آموزش کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان شرقی در گفت و گو با خبرنگار مهر اظهار داشت: تالاب گوری قول به لحاظ شرایط اقلیمی و اکولوژیکی خاص خود و نیز قرار گرفتن در فهرست تالاب های بین المللی حائز ارزش طبیعی و اهمیت سیاسی خاص و منحصر به فردی در این استان بوده و شایسته بود که در روند توسعه، خصوصاً برنامه های توسعه گردشگری به این عوامل خاص و با اهمیت و حساس بیشتر توجه گردد.
احمد بایبوردی افزود: خصوصاً آنکه به لحاظ واقع شدن در کنار جاده ترانزیت بین تبریز و تهران و نزدیکی به شهر تبریز، یقیناً مورد تقاضای شدید برای گردشگری واقع می شد.
منطقه زیبای قوری گول به لحاظ داشتن خاصیت های خاص و برجسته می تواند بعنوان محرک توسعه اکوتوریسم استان و هم چنین توسعه بخش گردشگری ایفای وظیفه نماید
وی اضافه کرد: منطقه زیبای قوری گول به لحاظ داشتن خاصیت های خاص و برجسته می تواند بعنوان محرک توسعه اکوتوریسم استان و هم چنین توسعه بخش گردشگری ایفای وظیفه نماید.
بایبوردی اظهار داشت: تالاب قوری گول در حدود ۳۰ کیلومتری شهر تبریز در راه جاده ترانزیت تبریز به تهران و ۱۸ کیلومتری شهر بستان آباد قرار دارد و وسعت حوضه آبریز آن، ۳ هزار و ۱۴۶ هکتار بوده و نزدیک ترین آبادی ها به تالاب یوسف آباد و امناب می باشد.
وی توضیح داد: مساحت تالاب بین ۱۶۰ تا ۲۰۰ هکتار قابل تغییر است و اقلیم آن منطقه سرد و خشک است.
عضو هیأت علمی، رییس مرکز تحقیقات، آموزش و منابع طبیعی آذربایجان شرقی اضافه کرد: تالاب قوری گول از سال ۱۳۷۳ بعنوان منطقه شکار ممنوع در نظر گرفته شده است و تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست قرار دارد و در سال ۱۳۵۴، این تالاب در لیست تالاب های کنوانسیون رامسر به ثبت جهانی رسیده است.

بایبوردی بیان کرد: سابقه حفاظتی تالاب بین المللی قوری گول مربوط به سال ۱۳۵۴ بوده که این تالاب، جزو تالاب های کنوانسیون رامسر ثبت گردید و در این راستا، برای حفظ این ثروت طبیعی، هزینه ها و اقدامات فراوانی از جانب سازمان حفاظت محیط زیست صورت یافته است.
وی اظهار داشت: در این راستا در سال ۱۳۷۳، این منطقه تبدیل به منطقه شکار ممنوع شده و در ادامه در سال ۱۳۹۰، به منطقه حفاظت شده تالاب قوری گول تبدیل گشته که در طول این زمان، اقدامات فراوانی برای حفاظت این تالاب انجام یافته است.
وجود تعارضات فراوان در پیرامون این تالاب
بایبوردی توضیح داد: وجود تعارضات فراوان در پیرامون این تالاب موجب گردید تا اداره کل برای بهبود وضعیت حفاظتی تالاب، مبادرت به قرار دادن یک پست حفاظتی بصورت کانکس در کنار تالاب اقدام قوری گول نماید.

عضو هیأت علمی، رییس مرکز تحقیقات، آموزش و منابع طبیعی آذربایجان شرقی اضافه کرد: در حوزه ایجاد ساختارهای دائمی برای حفظ منابع و عوامل باارزش حیاتی تالاب (تنوع زیستی) آن، تمهیدات خاصی اتخاذ گردیده که می توان در این راستا، به راه اندازی پست حفاظتی و سایت پرنده نگری در سال ۱۳۹۲ و تامین نیاز آبی تالاب با ترمیم و نگهداری کانال آبرسانی صبرچایی و بند انحرافی هراب اشاره نمود.
اهمیت آب تالاب، یکی از اصلی ترین فاکتور حیاتی تالاب بین المللی قوری گول است
وی افزود: مشخص نبودن حد بستر واقعی تالاب یا تدقیق محل بنچ مارک ها، حد بستر و فنس کشی حد بستر برای صیانت از نی زارهایی که بعنوان زیستگاه های اصلی پرندگان می باشند و در نوع خود، موجب کاهش تعارضات و مدیریت زمانی برای چرای دام ها و از میان رفتن اختلاف با بومیان منطقه می شود و ایجاد امکانات برای گردشگران برای مشاهده ارزش های زیستی این تالاب با ایجاد امکانات گردشگری مناسب مانند سایت پرنده نگری اشاره نمود.
بایبوردی اظهار داشت: اهمیت آب تالاب، یکی از اصلی ترین فاکتور حیاتی تالاب بین المللی قوری گول بوده و در حد حفظ حیات سیستمی و در در نهایت اکولوژیکی آنست.
عدم صیانت از منابع تامین کننده آب
وی افزود: وجود خشکسالی سالهای اخیر و عدم صیانت از منابع تامین کننده آب مخصوصاً کانال آبرسانی موجود که در اثر بهره برداری های سالهای قبل توسط کشاورزان در طول مسیر دارای شرایط بسیار بدی از نظر تأسیسات و ساختمان شده، موجب گردیده تا راندمان آب دهی آنکه در فصول غیرکشاورزی که نقش اصلی در تامین کسری آبی تالاب را دارد بسیار کم شود.
عضو هیأت علمی، رییس مرکز تحقیقات، آموزش و منابع طبیعی آذربایجان شرقی بیان کرد: اما مبنای این اقدامات برمبنای توانمندی آبی منطقه ارزیابی می گردد که تمامی عوامل و شاخصهای موجود منطقه برای تامین کسری آب تالاب وجود دارد که در این مقوله، منابع قبلی تامین کننده آب تالاب نیز مد نظر می باشد تا در صورت وجود امکانات برای بهسازی یا بازنگری مسیر فعلی آن، برای افزایش راندمان آبی مورد بررسی دقیق قرار بگیرد.

بایبوردی توضیح داد: برای روشن شدن موضوع، نگاهی به وضعیت کانال فعلی انتقال آب تالاب از منطقه قرخ بلاغ (چهل چشمه) به تالاب که به نام صبری چای معروف بوده و در وضعیت فعلی، نقش انتقال کسری آب تالاب را در فصول غیرکشاورزی به عهده دارد، خواهد شد.
وی اظهار داشت: باتوجه به راه اندازی کانال صبری چای با طولی بیش از ۴۵ کیلومتر در گذشته که این کانال از بند انحرافی هراب دارای ۱۴ کیلومتر طول بوده که پروژه راه اندازی آن، توسط سازمان آب منطقه ای استان اجرا گردیده و از اعتبارات سفر پربرکت مقام معظم رهبری در سال ۱۳۷۲ برای جلوگیری از خشک شدن تالاب گوری قول تامین اعتبار شده است.
بایبوردی در آخر اضافه کرد: مسیر کانال از روستای نوجه ده کوه شهرستان بستان آباد تا تالاب بین المللی قوری گول است.
قوری گول یکی از تالاب های دائمی در استان آذربایجان شرقی است که اهمیت آب تالاب یکی از اصلی ترین فاکتور حیاتی تالاب بین المللی قوری گول است.

منبع: باغ من