گزارش باغ من؛ ردپای مازوت در ایام سیاه اصفهان

پلمب مشعل های مازوت سوز نیروگاه شهید منتظری که در ۸ کیلومتری اصفهان واقع شده به رغم نگرانی ها شکسته شد تا در ایام بی هوای زمستان گوگرد و سرطان را بر تن آلوده ترین شهر ایران بنشاند.

خبرگزاری مهر- گروه استان ها- ندا سپاهی: زمزمه های شکستن پلمب مشعل های مازوت سوز نیروگاه شهید محمد منتظری که از سال ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۶ به مرور با حکم قضایی خاموش شده بود، از اواسط پاییز سال جاری به گوش می رسید. از سخنگوی شورای اسلامی شهر و مدیرکل محیط زیست اصفهان گرفته تا برخی نمایندگان مجلس همه از تلاشهای پشت پرده برای شکستن پلمب مشعل های مازوت سوز نیروگاه های اصفهان خبر می دادند.
اگرچه نگرانی ها درباره مصرف مازوت (نفت کوره) در نیروگاه ها و صنایع کلانشهرها همچون اصفهان از دو سال پیش تابحال مطرح بود اما همواره مسؤلان استانی فک پلمب و مازوت سوزی نیروگاه شهید منتظری را تکذیب می کردند.
در حالی که سوخت مازوت ایران تا دو سال پیش و پیش از اعمال تحریم های جدید به صورت عمده به کشورهای آسیایی بخصوص امارات، چین و سنگاپور صادر می شد. مشکل اساسی اما زمانی بروز کرد که تحت تاثیر تحریم ها، صادرات نفت کوره کشور متوقف گردید و الان در صنایع داخلی استفاده می شود.
فریدون عباسی عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی آذرماه سالجاری در مصاحبه ای با اشاره به اینکه «مردم را از مصرف سوخت مازوت در نیروگاه ها و صنایع نترسانیم، اظهار داشت که اگر زمانی که گاز کم داریم، مازوت مصرف نکنیم ۲۵ درصد کشور در خاموشی فرو می رود.

او با اشاره به اینکه اگر گرما می خواهیم و می خواهیم زنده بمانیم باید آلودگی را هم مقداری تحمل نماییم، افزود به جهت اینکه وقتی مازوت استفاده می نماییم، آلودگی ایجاد نکند وزارت نفت باید در مدت زمان مشخص ناخالصی های نفت کوره را به زیر استاندارد برساند؛ مثلا گوگرد از سه تا ۶ درصد باید به نیم درصد برسد و وزارت نیرو باید به نیروگاه ها دیکته کند که از فیلتر استفاده کنند ضمن این که باید مدیریت نماییم که مازوت در نیروگاه هایی که دور از مناطق مسکونی است، استفاده گردد.»
با وجود این پلمب هشت مشعل از ۱۲ مشعل مازوت سوز نیروگاه شهید منتظری که بین دو شهر اصفهان و شاهین شهر در کنار پالایشگاه، پالایش نفت جی و پتروشیمی قرار گرفته، هفته گذشته برغم مخالفت مسؤلان و نمایندگان این استان با دستور شورایعالی امنیت ملی برای مدت یک ماه شکسته شد و الان سه واحد این نیروگاه مازوت مصرف می کند؛ البته بدون فیلتراسیون خروجی نیروگاه که در هشت کیلومتری شمال شهر اصفهان جا خوش کرده است.
در واکنش به شکستن پلمب مشعل های مازوت سوز نیروگاه شهید منتظری، عباس مقتدایی نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی در توئیتر خود نوشت که در جدال میان ما دوندگان حامی هوای سالم و حامیان مازوت برای تأمین برق کشور توسط نیروگاه های اصفهان، بالاخره بعد از ماه ها مقاومت، فعلا مدیران بر ما غلبه کردند. به عشق مردم همچنان می دوم؛ اما سربسته بگویم آقای شمخانی این مروت نبود که نفس مردم عزیز اصفهان به سختی بیفتد. حنجره اصفهان بسته نمی ماند.
نفت کوره یا مازوت (Mazut) از هیدروکربن های نفتی و ارزان ترین ماده سوختنی است که غلظت گوگرد بسیار بالایی دارد و غلظت گوگرد در سوخت مازوت تولیدی ایران به حدود ۳.۵ درصد می رسد. مازوت از گرانروی (پارامتری که میزان مقاومت آنرا در مقابل جاری شدن نشان داده است.) بالایی برخوردار می باشد و بعنوان یکی از آخرین برش های نفتی در برج تقطیر از آن جدا می شود. این مورد نشان از سنگینی بالای این سوخت می دهد و هر چه سوخت سنگین تر باشد، آلاینده بیشتری وارد هوا می کند. مازوت، حرارت و انرژی گرمایی بالایی بوجود می آورد. این خصوصیت سبب می شود این سوخت در نیروگاه ها و صنایع محبوبیت بالایی داشته باشد.
مازوت می سوزاند و می سازد
اما این ماده نفتی برغم محبوبیت برای صنایع با سوختنش محیط زیستمان را می سوزاند و گوگرد و سرطان را بر تن آلوده ترین شهر ایران، اصفهان می نشاند.
در این پیوند محمدمهدی امین معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی و رئیس مرکز بهداشت استان اصفهان به خبرنگار مهر می گوید: سوخت مازوت نسبت به بنزین و گازوئیل گوگرد بالایی دارد، حدود ۲ تا سه درصد؛ ازاین رو بیشترین آلودگی ناشی از احتراق مازوت اکسیدهای گوگرد، دی اکسید گوگرد (SO2)، تری اکسید گوگرد، سایر ترکیبات گوگرد و ذرات معلق است و در کنار این ها گازهای ازون و دی اکسید نیتروژن هم متصاعد می شود.

او ضمن اشاره به این که هیدروکربن ها هم در اثر سوختن مازوت آزاد می شود، می افزاید: این ترکیبات حاصل از سوخت مازوت عوارض زیست محیطی و سلامتی دارد؛ وجود اکسیدهای گوگرد بر کاهش کارایی دستگاه تنفسی، تنگی نفس، سرفه شدید، سوزش چشم، عوارض قلبی و عروقی و تنفسی، تنگ شدن مجاری تنفسی و هم بروز بیماری آسم، تولد زودرس و مرگ زودرس اثر دارد.
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی و رئیس مرکز بهداشت استان اصفهان خاطرنشان می کند: سوختن مازوت بسته به مقدار هیدروکربنی که آزاد می کند امکان دارد بر سایر بیماری ها مانند عامل های انواع سرطان هم تاثیر بگذارد.
به گزارش باغ من به نقل از مهر، اشباع شدن کلانشهر اصفهان از صنایع، سلامت مردم را با خطر جدی مواجه کرده است؛ بر پایه آماری که دانشگاه علوم پزشکی اصفهان اخیرا اعلام نموده ۱۲.۵ درصد مرگ و میرها در این کلانشهر در سال ۹۸ منتسب به آلودگی هوا بوده و ابتلاء به انواع سرطان ها با شیب ملایم رو به افزایش است.
امین در پاسخ به علل و چرایی روند افزایشی انواع سرطان در اصفهان می گوید: بروز بیماری های غیر واگیر مثل سرطان و برخی بیماری ها مانند دیابت به همه گروههای آلاینده زیست محیطی مربوط می شود که یکی از آنها آلودگی هواست.
او ضمن اشاره به آمار روند رو به رشد سرطان ها در اصفهان می افزاید: این استان در سالهای مختلف در ردیف سوم، دوم و چهارم ابتلاء به انواع سرطان ها در کشور بوده که عوامل خطر متفاوتی دارند و یکی از عوامل خطر که در دنیا هم ثابت شده آلاینده های زیست محیطی و آلودگی هوا است.
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با اشاره به اینکه خروجی های خودرو ها که حاوی بنزن و هیدروکربن های آروماتیک است بیشتر عامل خطر سرطان است، اضافه می کند: اما مازوت هم مستقیم و غیرمستقیم تأثیرگذار است. این بخشی از اثرگذاری آلودگی هوا در بروز و افزایش بیماری های غیر واگیر است درحالی که سایر آلاینده ها همچون پسماندهای صنعتی یا پساب های آلوده و دیگر آلاینده های موجود هم بر افزایش بیماری های غیر واگیر نقش دارند.
افزایش ۲ برابری مرگ ومیرهای منتسب به آلودگی هوا در اصفهان در ۲ سال اخیر
امین ضمن اشاره به این که مرگ و میر منتسب به آلودگی هوا در شهر اصفهان در رده سنی ۳۰ سال به بالا در سال ۱۳۹۷، ۶۸۳ نفر بود، می گوید: در سال ۱۳۹۸، یک هزار و ۳۳ نفر و در سال ۱۳۹۹، یک هزار و ۲۹۱ نفر در شهر اصفهان به علت آلودگی هوا جان باختند که در این آمار، بیماری کرونا نیست.
رئیس مرکز بهداشت استان اصفهان با اشاره به اینکه آمار مرگ و میر منتسب به آلودگی هوا در شهر اصفهان از سال ۱۳۹۷ تا ۱۳۹۹ دو برابر شده، می افزاید: این آماری است که از همه بیمارستان های این شهر استخراج شده است.

او با تفکیک علل مرگ های منتسب به آلودگی هوا در سال ۱۳۹۹، اضافه می کند: از یک هزار و ۲۹۱ مرگ در سال گذشته، ۲۸ درصد ناشی از بیماری های تنفسی، ۲۶ درصد ناشی از سرطان ریه، ۲۹ درصد سکته قلبی و ۲۸.۵ ناشی مرگ مغزی بوده که این ها به ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون منتسب شده است چونکه این ذرات خطرات تا اعماق ریه نفوذ می کند و وارد جریان خون می شود.
امین با اشاره به اینکه متوسط غلظت ذرات معلق در هوای اصفهان در ۱۳۹۷، ۲۷ میکروگرم بر مترمکعب، در سال ۱۳۹۸، ۳۲ میکروگرم بر متر مکعب و سال قبل ۳۶ میکروگرم بر متر مکعب بوده است، خاطرنشان می کند: این آمار حاکیست که هر چه زمان می گذرد و سال به سال به جای این که برنامه کاهش تولید آلایندگی و روند رو به رشد روزهای پاک را داشته باشیم، برعکس مقدار آلاینده ها زیاد شده و متناسب با آن مرگ و میر افزایش پیدا کرده است که این جدا از آمار بیماری های است.
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی و رئیس مرکز بهداشت استان اصفهان اظهارمی کند: به صورت متوسط روند هفت- هشت سال قبل در اصفهان نشان داده است که هر ساله ۵۰۰ مورد جدید ابتلاء به سرطان به آمار قبلی بیماران اضافه می شود.
اکسید گوگرد مازوت ۱۳۰۰ برابر و ذرات معلق آن ۱۱ برابر گاز است
همچنین حسین احمدی کیا دانشیار گروه مکانیک و عضو گروه پژوهش آلودگی هوا پژوهشکده محیط زیست دانشگاه اصفهان با اشاره به اینکه سوخت مازوت اکسید گوگرد و ذرات بسیار بالایی دارد، به خبرنگار مهر می گوید: اصفهان به علت وجود صنایع فولاد و ذوب آهن، پتروشیمی، سیمان و پالایشگاه اشباع از اکسید گوگرد است که وضعیت بسیار خطرناکی دارد و وقتی مازوت اضافه شود اوضاع را بدتر می کند. اکسید گوگرد مازوت، ۱۳۰۰ برابر گاز و ذرات معلق مازوت ۱۱ برابر سوخت گاز است.
این استاد دانشگاه تصریح می کند: به نظر می آید سال آینده هم هوای اصفهان وضعیت خوبی نداشته باشد چونکه از یک سو طرح توسعه صنایع فولاد و دیگر صنایع داده شده و از طرفی فشار مخازن گاز و تولید آن کاسته شده است؛ ازاین رو احتمال این که در سالهای آینده هم نیروگاه ها به سمت مازوت سوزی بروند وجود دارد.

او با اشاره به اینکه صنایع مصرف کننده اصلی گاز و برق در اصفهان هستند، می افزاید: فولاد مبارکه در واقع یک و نیم برابر جمعیت ۲/۲ میلیون نفری شهر اصفهان مصرف گاز دارد؛ گازی که ۳۰ سنت (هر سنت برابر یکصدم دلار) در صادر می شود، صنایع فولاد به نرخ یک هزار و ۱۲۰ تومان خریداری می کند. صنایع سرامیک، آجر و سیمان گاز را به مبلغ ۳۸۰ تومان خریداری می کنند.
صنایع مصرف کننده اصلی گاز و برق اصفهان
به اعتقاد این استاد دانشگاه شرکتهای فولادی با این مصرف انرژی یارانه ای عملاً زیان ده هستند و در واقع گاز و برق را صادر می کنند تا فولاد و آلودگی هوا را به مردم می دهد.
احمدی کیا که از سال ۱۳۹۶ درباره منشأ و سهم انتشار در آلودگی هوای اصفهان پژوهش می کند، درباره گاز و انرژی مصرفی در واحدهای صنعتی می گوید: فولاد مبارکه به تنهایی بیشتر از ۳۵ هزار میلیارد تومان برای گاز و برق در یک سال یارانه گرفته است و به صورت مشابه کارخانجات آجرپزی سال قبل ۷ هزار میلیارد تومان یارانه گاز دریافت نمودند.
دانشیار گروه مکانیک و عضو گروه پژوهش آلودگی هوا پژوهشکده محیط زیست دانشگاه اصفهان می افزاید: مسؤلان ذی ربط در شرایطی که باید بیشتر از ۳۰۰ واحد آجرپزی را از شعاع مناطق سکونتگاهی و شهری جابه جا می کردند به این ها گاز تخصیص دادند که امروز به هنگام کاهش دما و سردی هوا برای جبران مشکل کمبود گاز، شیرهای مازوت را باز می کنند.
او با اشاره به اینکه وجود کارخانه های آهک و آجر در شرق کلانشهر اصفهان این منطقه را به بزرگترین کانون ریزگرد ایران تبدیل نموده است، ادامه می دهد: میزان ذرات معلق هم به علت احتراق ها در این منطقه بالاست در حالیکه آلایندگی ذرات معلق در منطقه مرکزی اصفهان بیشتر به علت خودرو است.
دانشیار گروه مکانیک و عضو گروه پژوهش آلودگی هوا پژوهشکده محیط زیست دانشگاه اصفهان خاطرنشان می کند: هر جا که ماده معدنی بسوزد گوگرد و فلزات سنگین وجود دارد؛ حال می تواند کارخانه تولید سرامیک یا سیمان یا آجر و یا فولاد باشد که البته ذوب آهن اصفهان که به شیوه کوره بلند تولید دارد و از زغال سنگ هم استفاده می نماید، بیشترین میزان انتشار اکسید گوگرد را دارد و بعد از آن کارخانجات سیمان هستند.
احمدی کیا ضمن اشاره به این که تولید فولاد در ایران از ۱۷ میلیون تن فولاد در سال ۱۳۹۶ به ۳۲ میلیون تن امسال رسیده است، می گوید: این افزایش تولید به علت گاز و برق ارزان بوده و میانگین مصرف برق صنایع فولادی ایران ۳۵ درصد بیشتر از میانگین جهانی است.
آلودگی هزینه دارد، پای جان مردم درمیان است
او تصریح می کند: این که فولاد مبارکه، ذوب آهن یا نیروگاه برای فیلتراسیون و اصلاح فرایند تولید خود، شرایط تحریم ها مثال می زنند، به نظر می آید که بهانه است از طرفی به صورت مرسوم هر صنعتی که بیشتر از هفت مگاوات بیشتر برق مصرف می کند، باید خودش تولید آنرا کند.
این استاد دانشگاه ادامه می دهد: فولاد مبارکه ۳۰۰ مگاوات خودش تولید می کند و بیشتر از ۷۰۰ مگاوات برق می خرد؛ به بیان دیگر به اندازه همه مردم اصفهان از نیروگاه ها برق می خرد؛ اتلاف انرژی در ذوب آهن به مراتب بدتر است چونکه با تکنولوژی ۶۰ سال پیش کار می کند و فعالیت توأم با آلودگی این ها جمعیت عظیمی را تحت تاثیر قرار می دهد.

احمدی کیا تصریح می کند: بیشتر از ۸۰۰ هزار نفر در نزدیک این دو کارخانه بزرگ ساکن هستند و این ها نمی توانند نسبت به فیلتراسیون و اصلاح فرایند تولید خود بی تفاوت باشند؛ آلودگی هزینه دارد و نمی توان از آن چشم پوشید چونکه پای جان مردم در بین است.
او ضمن اشاره به این که بنابه اعلام دانشگاه علوم پزشکی ۱۲.۵ درصد مرگ های اصفهان به علت آلودگی هوا است، خاطرنشان می کند: دولت برای این واحدهای صنعتی آلاینده هزینه می کند، ازاین رو این ها وظیفه دارند آلایندگی خویش را کاهش دهند.
محدودیت مصرف گاز با ماندگاری سرما ادامه دارد
اما سید مصطفی علوی مدیرعامل شرکت گاز استان اصفهان به خبرنگار مهر می گوید: راجع به کاهش، محدویت مصرف و قطع گاز در ستادی در تهران که همه واحدهای ذی ربط حضور دارند تصمیم گیری می شود که شورای امنیت ملی هم در آن حضور دارد و ما در استان فقط مجری هستیم.
او با اشاره به اینکه مصرف گاز بخش خانگی الان بگونه ای است که واحدهای سیمانی و فولاد با محدودیت مصرف روبه رو هستند، می افزاید: برپایه تصمیمات کلانی که در کشور گرفته شده به نیروگاه ها هم محدودیت مصرف داده شده است و اگر سوخت جایگزین استفاده کنند چهارچوب قانونی دارد، یعنی درباره این قضیه به صورت فردی تصمیم گیری نشده است و برپایه تصمیمات ملی عمل می شود.
مدیرعامل شرکت گاز استان اصفهان مصرف کنونی گاز در همه بخش های استان را بسیار سنگین توصیف می کند و می گوید: بخش خانگی الان ۵۱.۵ میلیون مترمکعب و صنعت حدود ۱۴ میلیون مترمکعب مصرف می کند؛ به بیان دیگر بخش خانگی بیشتر از سه برابر بخش نیروگاهی و صنعتی حالا گاز را می بلعد.
علوی ضمن اشاره به این که مصرف گاز در فولاد مبارکه به سه میلیون مترمکعب محدود شده است، اضافه می کند: نرخ گازی که به فولاد فروخته می شود برپایه قیمت خوراک پتروشیمی، یعنی ۳۰ درصد قیمت پتروشیمی است که سال جاری قیمت هر مترمکعب گاز برای فولاد افزایش پیدا کرده و از ۲۶۰ تومان سال قبل به بیشتر از هزار تومان رسیده است.
مدیرعامل شرکت گاز استان اصفهان می گوید: محدویت مصرف گاز صنایع تا شرایط استمرار سرما ادامه خواهد داشت و از مردم انتظار داریم با مصرف درست و بهینه و صنایع هم با استفاده از تجهیزات با مصرف منطقی در شرایط موجود کمک کنند تا به قطعی گاز منجر نشود.

وعده قطع مازوت سوزی نیروگاه
مهران زینلیان معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار اصفهان با اشاره به اینکه مصرف گاز در صنایع گاز محدود شده و الان نزدیک به صفر رسیده است، به خبرنگار مهر می گوید: آماری که هفته قبل اعلام گردید تا ۶۰ درصد مصرف گاز را در صنایع کاهش دادند یا در بعضی واحدها گاز قطع است برای مثال واحدهای تولید سیمان سوخت جایگزین دارند.
او درباره مدت زمان استفاده از مازوت در نیروگاه شهید منتظری هم اظهار می کند: رایزنی کردیم و موافقت شد اگر شرایط جوی اصفهان پایدار شود و آلودگی هوای این شهر افزایش یابد، مصرف مازوت را قطع کنند.
معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار اصفهان می افزاید: درباره نبود فیلتر در خروجی نیروگاه ها به وزارت نیرو تذکر دادیم و به دادستان هم دوبار نامه نوشتیم که با این ها برخورد کنند.
زینلیان خاطرنشان می کند: از طرفی باید در نظر داشت که برخی هموطنانمان در سرمای حدود ۲۰ درجه سانتیگراد زیر صفر گاز ندارند و همه مردم باید در مصرف انرژی صرفه جویی کرده و تحمل و کمک کنند این شرایط سپری شود تا در آینده امید است شرایط بهتری ایجاد شود.
به گزارش باغ من به نقل از مهر، کلانشهر اصفهان که از چهار سو در احاطه صنایع آلاینده نفتی و گازی، نیروگاه، پالایشگاه، سیمان و پتروشیمی قرار گرفته و بیشتر از ۴۰۰ واحد آلاینده در شعاع ۵۰ کیلومتری آن فعالیت می نمایند. در ۶۵۵ روز تنها یک روز به مدد باد شدید و باران در دیماه سال جاری نفس کشید.

منبع: باغ من