در گفتگو با خبرنگار مهر مطرح شد؛ نبود مدیریت اکوسیستم محور در هورالعظیم

باغ من: مشاور فراکسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی، نبود مدیریت اکوسیستم محور را یکی از اشکالات عمده در هورالعظیم دانست و بر رعایت حق آبه نیز تاکید کرد.

خبرگزاری مهر، گروه استان ها: هشتگ «هورالعظیم» این روزها موضوع داغ فضای مجازی خصوصاً میان اهالی خوزستان شده است که در این راستا همه خواهان احیای باردیگر آن شدند برای اینکه نابودی هورالعظیم آثار زیان باری را خواهد داشت.
در خصوص اهمیت و ارائه چاره برای مشکل هورالعظیم با «اصغر عبدلی» استاد پژوهشکده علوم محیطی دانشگاه شهید بهشتی تهران، استاد گروه تنوع زیستی و مدیریت اکوسیستم ها، مشاور فراکسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی و نویسنده کتاب ماهیان آب های داخلی ایران به گفت و گو نشستیم.
اهمیت تالاب هورالعظیم و جایگاه آن در وضعیت اقتصادی جوامع محلی و محیط منطقه چگونه است؟
تالاب هورالعظیم که در انتهای حوضه آبریز کرخه و بخش هایی از رودخانه دجله قرار می گیرد، تنوع بسیار خوبی از ماهیان اقتصادی همچون شیربت، بنی، شلج، حمری و… دارد که بسیار مورد علاقه جوامع ساکن پیرامون تالاب بوده و یکی از منابع اصلی غذایی و درآمد آنهاست.
علاوه بر اینگونه های دیگری از حیات وحش همچون انواع پرندگان، لاک پشت و شِنگ (سمور آبی) نیز در تالاب هورالعظیم وجود دارد؛ همین طور بخش های مختلف تالاب محل مناسبی جهت زندگی گاومیشان و دامداری در این منطقه است که کاملاً به آب تالاب وابسته هستند؛ بدین سبب از مجموع این فواید ذکر شده برای این تالاب می توان نتیجه گرفت که نقش تالاب در اقتصاد و زندگی جوامع محلی کاملاً برجسته و غیرقابل انکار است.
مشکلات تالاب هورالعظیم چیست؟
هجوم گونه مهاجم تیلاپیا زیلی به تالاب های استان خوزستان همچون تالاب هورالعظیم، صید بیش از اندازه ماهیان، صید ماهی با شوکر برقی، خشک کردن بخش هایی از تالاب و رعایت نکردن حق آبه زیست محیطی از مشکلات اصلی این تالاب است که ریشه اصلی تمام این مشکلات، نبود رویکرد مدیریت اکوسیستم محور در حوضه آبخیز کرخه که تالاب هورالعظیم در انتهای آن قرار گرفته است.

ساخت سدهای گوناگون روی شاخه های مختلف این رودخانه که در پنج استان کشور جاری است و همین طور رعایت نکردن حق آبه زیست محیطی و نبود وجود الگوی کشاورزی مناسب با شرایط اقلیمی مناطق مختلف این حوضه آبخیز سبب شده که مشکلات بسیار حادی را در ایام اخیر در تالاب هورالعظیم شاهد باشیم.
وقتی در سال ۱۳۸۶ نمونه برداری را در تمامی این حوضه آبخیز (کرخه) انجام می دادم شاهد آن بودم که بخش های زیادی از این رودخانه در قسمت های فوقانی مانند گاماسیاب، کاکارضا خشک شده بودند و رودخانه قره سو در کرمانشاه صددرصد فاضلاب بود؛ پس همین آلودگی و مشکل کیفیت آب بود که در سالهای اخیر موجب مرگ ومیر گسترده ماهیان در سد سیمره شده است.
همزمان با وجود همین مشکلات شاهد گسترش پرورش ماهی در قفس در سد سیمره و همین طور در بخش های پایین دست کرخه کشت برنج بعنوان یک محصول آب بر هستیم؛ به راستی وقتی این نوع بهره برداری از منابع آبی را در این حوضه مورد بررسی قرار می دهیم، بهترین واژه ای را که می توان برای آن انتخاب نمود «سوءمدیریت» است؛ البته نمی توان همه را متوجه یک سازمان یا وزارتخانه دانست اما بطور قطع وزارتخانه های کشاورزی و نیرو در کنار سازمان حفاظت محیط زیست نقش تأثیرگذاری را در بروز این مشکلات دارند.
نقش تغییر اقلیم در بروز بحران تالاب هورالعظیم چیست؟
تغییر اقلیم یک واقعیتی است که در بخش های مختلف کره زمین اتفاق افتاده و به یقین بر افزایش تبخیر و میزان بارندگی تأثیرگذار است اما باید در نظر داشته باشیم که نبود یک مدیریت جامع و درست در کنار پدیده تغییر اقلیم موجب تشدید مشکلات و بروز بحران های زیست محیطی می شود؛ بدین سبب آنچه شاهد می باشیم این است که هیچ برنامه ای برای سازگار کردن الگوی کشاورزی با ظرفیت های محیط و تغییرات اقلیمی وجود ندارد.

چرا حق آبه زیست محیطی رعایت نمی شود؟
اولین نکته ای که باید در این رابطه در نظر گرفت، این است که آیا میزان حق آبه زیست محیطی برای تمامی شاخه های این رودخانه به درستی محاسبه شده است؟ که در خیلی از موارد پاسخ منفی است؛ برای اینکه روش های مورد استفاده برای برآورد جریان زیست محیطی برمبنای روش های هیدرولوژیکی بوده و شرایط اکولوژیک اکوسیستم رودخانه در نظر گرفته نشده است؛ ضمن آنکه مطالبه جدی برای رهاسازی حق آبه در رودخانه از جانب سازمان های متولی مانند محیط زیست انجام نشده است.
به رغم تصویب قانون حفاظت و احیای تالاب های کشور که در سال ۱۳۹۶ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده است که وزارت نیرو باید حق آبه زیست محیطی تالاب ها را رعایت کند اما در اثر نبود آب کافی در تالاب هورالعظیم و در کنار آن افزایش دمای آب و کاهش اکسیژن محلول در آب در ایام اخیر شاهد مرگ ومیر گستره آبزیان این تالاب باارزش هستیم که باید به این مسئله توجه کرد؛ برای اینکه تأثیر این مرگ ومیر گستره آبزیان و خشک شدن بخش های وسیعی از این تالاب بر اکوسیستم آن ماندگار خواهد بود و بازگشت به شرایط طبیعی حتی در صورت رعایت حق آبه زیست محیطی در این روزها زمان زیادی را می خواهد که در بعضی مواقع ده ها سال طول می کشد.
راه حل چیست؟
آنچه باید در کوتاه مدت برای حل این معضل و کاهش خسارت زیست محیطی انجام گیرد، رهاسازی حجم آب مناسب برای زنده نگه داشتن بخش های بیشتری از تالاب است؛ همین طور در طولانی مدت باید با نگاه جامع به حوضه آبخیز کرخه و تالاب هورالعظیم و ضمن رعایت حق آبه زیست محیطی در بخش های مختلف رودخانه باید بهبود کیفیت آب و اصلاح الگوی کشاورزی را انجام داد به شکلی که بتوان آب مناسب را برای انتهای حوضه یا همان تالاب هورالعظیم تامین کرد.
وجود یک ساختار یا تشکیلاتی منسجم که بتواند هماهنگی لازم را میان سازمان ها و وزارتخانه های مختلف برای رسیدن به اهداف فوق هماهنگ کند بطور کامل ضروری است؛ بدین سبب باید به این نکته باور داشته باشیم که مدیریت های گذشته و نگاه نادرست به اکوسیستم رودخانه و تالاب نمی تواند پاسخگوی بحران های محیط زیستی باشد برای اینکه تغییر نگاه، رویکرد و توجه به قوانین و مقررات موجود امری لازم است و این امر تا حد زیادی می تواند تامین کننده بقای این اکوسیستم های باارزش باشد.

منبع: mygarden.ir