بیم و امیدها با پایان دولت دوازدهم؛ وضعیت دریاچه ارومیه در هاله ابهام

باغ من: کاهش ۵۵ سانتی متری سطح تراز و بازگشت دریاچه ارومیه به روزهای بحران وضعیت این تالاب بین المللی را در هاله ای از ابهام بین مرگ باردیگر یا بازگشت به حیات قرار داده است.

خبرگزاری مهر، گروه استان ها- سکینه اسمی: هفت سال پیش حدود ۹۵ درصد از مساحت دریاچه ارومیه بصورت کامل از بین رفته و هر روز بر نگرانی های زیست محیطی همچون ریزگردهای نمکی، از میان رفتن بخش کشاورزی و… تهدید حیات میلیونها نفر انسان ساکن در منطقه شمال غرب کشور افزوده می شد.
دولت یازدهم بر طبق شعارهای محیط زیستی روی کار آمد و نخستین مصوبه اش هم احیای دریاچه ارومیه بود، ولی حالا پس از گذشت هشت سال از فعالیت دولت وضعیت این زیست بوم بین المللی در هاله ای از ابهام قرار گرفته و به روزهای بحرانی بازگشته است.
براساس تشکیل ستاد احیای دریاچه ارومیه تا حالا بیش از ۱۱ هزار میلیارد برای احیای این دریاچه ارومیه هزینه شده و دولت وعده داده بود این دریاچه را تا سال ۱۴۰۱ احیا می کند، اما امروز که ماه های پایانی دولت دوازدهم را پیش رو داریم شاهد عقب گرد و بازگشت دریاچه ارومیه به روزهای بحرانی پیش از سال ۹۲ الی ۹۳ هستیم.
براساس تشکیل ستاد احیای دریاچه ارومیه تا حالا بیش از ۱۱ هزار میلیارد تومان برای احیای این دریاچه ارومیه هزینه شده و دولت وعده داده بود این دریاچه را تا سال ۱۴۰۱ احیا می کند، اما امروز که ماه های پایانی دولت دوازدهم را پیش رو داریم، شاهد عقب گرد و بازگشت دریاچه ارومیه به روزهای بحرانی پیش از سال ۹۲ الی ۹۳ هستیم کاهش ۵۵ سانتیمتری سطح تراز دریاچه ارومیه، توقف رهاسازی آب سدها به سمت این تالاب، عدم تحقق حق آبه آن در سال آبی جاری، سرخ شدن پهنه فیروزه ای دریاچه ارومیه، افزایش تبخیر و احتمال کاهش ۴۰ تا ۵۰ سانتیمتری باردیگر آب دریاچه ارومیه به همراه خلف وعده های مکرر دولت و عدم اتمام طرح های مهم احیای دریاچه ارومیه همچون انتقال آب از سد کانی سیب، انتقال پساب بوسیله تصفیه خانه های تبریز و ارومیه، اجرای ناقض و ناموفق برخی طرح ها همچون طرح آبیاری تحت فشار تنها قسمتی از عوامل نشان دهنده عدم موفقیت دولت در احیای دریاچه ارومیه بشمار می رود.
هر چند در طول فعالیت هفت ساله ستاد احیای دریاچه ارومیه به مدد بارش های مناسب، دریاچه ارومیه که تا مرز مرگ و خشک شدن پیش رفته بود به وضعیت نسبتاً مطلوبی رسید، اما هم اکنون سطح تراز دریاچه ارومیه نزدیک به سه متر با تراز اکولوژیک فاصله دارد و حتی ادامه روند فعلی نگرانی ها درباب بازگشت دریاچه ارومیه به روزهای بحرانی تر افزایش داده است.
این در حالی است که با اختتام دولت دوازدهم بنظر می رسد کار ستاد احیای دریاچه ارومیه با ده ها طرح نیمه تمام و صرف هزاران میلیارد اعتبار نیز اختتام پذیر نیست که این مساله نگرانی ها درباب وضعیت وخیم دریاچه ارومیه را تشدید می کند.
به گفته کارشناسان، با خشک شدن دریاچه ارومیه بیش از ۱۰ میلیارد تن نمک بصورت گردوغبار و طوفان بر سر مردم این ناحیه فرو خواهد ریخت و این بحران تنها گریبان آذربایجان را نمی گیرد، بلکه خیلی از مناطق کشور را تحت تأثیر خود قرار خواهد داد.
قرار گرفتن در ماه های پایانی دولت، شروع فصل تبخیر و افزایش بی سابقه دمای هوا، کاهش بارندگی ها در کنار عملکرد نه چندان قابل قبول ستاد احیای دریاچه ارومیه وضعیت فعلی رو به بحران دریاچه ارومیه را در هاله ای از ابهام قرار داده است وضعیتی که هنوز عوامل اصلی به وجود آمدن آن نیز معین نمی باشد، تناقض گویی ها و انداختن توپ مشکل در زمین دیگری تنها راهبرد مسئولان ذیربط در حوزه دریاچه ارومیه نیز این وضعیت را پیچیده تر کرده است.

حق آبه دریاچه ارومیه امسال محقق نشد
معاون فنی اداره کل محیط زیست آذربایجان غربی درباب آخرین وضعیت دریاچه ارومیه و طرح های احیا به خبرنگار مهر اظهار داشت: هم اکنون وضعیت دریاچه ارومیه به روزهای بحرانی خود در سال ۹۲ رسیده و تراز دریاچه اکنون با کاهش ۵۵ سانتی متری به ۱۲۷۱.۲۰ رسیده است.
حجت جباری کاهش بارندگی، عدم مدیریت منابع آبی در بخش کشاورزی و سایر بخش ها، افزایش دمای هوا به همراه عدم تحقق حق آبه مورد نیاز دریاچه را از مهم ترین دلیلهای بازگشت دریاچه به شرایط بحرانی عنوان نمود و اضافه کرد: به سبب کاهش بارندگی میزان تولید آب امسال در استان کم بوده، اما عدم تحقق حق آبه دریاچه ارومیه شرایط را شدت بخشیده است.
معاون فنی اداره کل محیط زیست آذربایجان غربی با انتقاد از عدم مدیریت منابع و مصارف در سایر بخش های استان به ویژه در بخش کشاورزی، اظهار داشت: در سال آبی جاری با وجود کاهش بارندگی ها مصارف بخش کشاورزی و سایر بخش ها نه فقط کم نشده، بلکه حق آبه این بخش ها تامین شده و حق آبه محیط زیست و دریاچه ارومیه کم شده است.
وی درباب دلیلهای عدم رهاسازی آب سدها به سمت دریاچه ارومیه، اظهار داشت: وزارت نیروها ادعا می کند میزان آب گیری سدها امسال به سبب کاهش بارندگی ها کم بوده و به سبب نیاز آبی بخش کشاورزی و آب آشامیدنی رهاسازی آب سدها به سمت دریاچه ارومیه متوقف شده است.
جباری اشاره کرد: این ادعا در حالی مطرح می شود که وزارت نیرو می توانست در زمان مناسب حق آبه کامل و مورد نیاز دریاچه ارومیه را رهاسازی کند اما نکرد، هر چند امسال میزان بارش ها کاهش قابل توجهی نیز دارد.

تابستان امسال سطح تراز دریاچه ارومیه ۵۵ سانتی متر دیگر کاهش می یابد
معاون فنی اداره کل محیط زیست آذربایجان غربی حق آبه مصوب تراز اکولوژیک دریاچه ارومیه ۳.۱ میلیارد متر مکعب عنوان نمود و اظهار داشت: هم اکنون نزدیک یک میلیارد متر مکعب حق آبه با احتساب بارندگی ها وارد دریاچه شده و برای بهبود وضعیت باید ۲ میلیارد مترمکعب آب وارد این زیست بوم شود.
در حال حاضر سطح تراز دریاچه ارومیه ۵۵ سانتی متر کاهش دارد و با احتساب سه ماه تبخیر اصلی آب دریاچه ارومیه، پیش بینی می شود سطح تراز دریاچه ارومیه ۴۰ تا ۵۰ سانتی متر دیگر نیز کم شود جباری با اشاره به شروع تبخیر بالای آب دریاچه ارومیه به سبب افزایش بی سابقه دمای هوا و فرارسیدن فصل تابستان، افزود: هم اکنون سطح تراز دریاچه ارومیه ۵۵ سانتی متر کاهش دارد، درحال حاضر در ایام ابتدایی تابستان قرار داریم و با احتساب سه ماه تبخیر اصلی آب دریاچه ارومیه پیش بینی می شود سطح تراز دریاچه ارومیه به سبب نبود بارندگی و ورودی صفر ۴۰ تا ۵۰ سانتی متر دیگر نیز کم شود.
وی درباب راه حل محیط زیست برای بازگشت دریاچه ارومیه به روزهای بهبود نسبی، اظهار داشت: در مدت ۶ ماه راهکاری که بتواند شرایط دریاچه ارومیه را بهبود بخشد وجود ندارد، چونکه بارندگی کم شده و فصل تبخیر فرارسیده است و وضعیت روز به روز بحرانی تر می شود و باید منتظر اتمام طرح بزرگ انتقال آب از سد کانی سیب باشیم تا شاید شرایط دریاچه ارومیه بهبود یابد.
جباری با اعلان اینکه با اتمام طرح انتقال آب از سد کانی سیب سالانه نزدیک ۶۰۰ میلیون مترمکعب آب به سمت دریاچه ارومیه رهاسازی می شود، افزود: بر طبق اعلام مسئولان این طرح در شرف اتمام است که امیدوارم امسال شاهد بهره برداری از این طرح باشیم.

کوتاهی وزارت نیرو در تامین حق آبه دریاچه ارومیه
مدیر دفتر استانی ستاد احیای دریاچه ارومیه در آذربایجان غربی در بازگشت دریاچه ارومیه به روزهای بحرانی، اظهار داشت: وسعت فعلی دریاچه ارومیه سه هزار و ۴۸۸ کیلومتر مربع و حجم آب موجود آن چهار میلیارد و ۵۱ میلیون مترمکعب است که در مقایسه با مدت زمان مشابه پارینه از نظر وسعت نزدیک ۲ هزار کیلومترمربع و از نظر حجم آب نیز ۲ میلیارد مترمکعب کاهش دارد.
فرهاد سرخوش در گفتگو با خبرنگار مهر با اعلان اینکه معیشت و زندگی مردم منطقه شمال غرب کشور به ویژه استانهای آذربایجان غربی و شرقی با بهبود شرایط بحرانی دریاچه ارومیه ارتباط مستقیمی دارد، اظهار نمود: با بازگشت وضعیت دریاچه ارومیه به شرایط کم آبی، معیشت و زندگی نزدیک به ۱۵ میلیون نفر مردم منطقه به خطر خواهد افتاد.
وی با انتقاد از عملکرد وزارت نیرو درباب پرداخت حق آبه دریاچه ارومیه، اظهار داشت: متأسفانه در سال آبی ۱۴۰۰- ۱۳۹۹ دریچه سدها را به روی ارومیه بسته و اجازه نداده اند آبی به دریاچه برسد.
سرخوش اظهار نمود: در حوضه های آبریزی مثل دریاچه ارومیه که دارای سد هستند، وزارت نیرو آب را پشت سدها نگه می دارد و بر طبق توافق های انجام شده در زمان مشخصی آب را به سمت دریاچه رها می کند، اما متأسفانه امسال تمام سدها را بسته و اجازه نداده اند که آب به دریاچه ارومیه برسد.
سال آبی ۱۴۰۰-۱۳۹۹، ۶۴۰ میلیون مترمکعب برآورد شده بود که از این مقدار تنها حدود ۱۶۰ میلیون مترمکعب به دریاچه ارومیه پرداخت شده است به گفته ی ایشان، حق آبه دریاچه ارومیه طی سال آبی ۱۴۰۰-۱۳۹۹، ۶۴۰ میلیون مترمکعب برآورد شده بود که از این مقدار تنها حدود ۱۶۰ میلیون مترمکعب به دریاچه ارومیه پرداخت شده است.
سرخوش با اشاره به این که بر طبق مصوبات شورای عالی آب و ستاد احیای دریاچه ارومیه آب آشامیدنی و پرداخت حق آبه محیط زیست باید در اولویت وزارت نیرو باشند، اظهار نمود: متأسفانه وزارت نیرو به تعهدات خود دراین زمینه و البته مصوبات قانونی عمل نکرده است.
مدیر دفتر استانی ستاد احیای دریاچه ارومیه در آذربایجان غربی با اشاره به اهمیت و تأثیرگذاری مستقیم دریاچه ارومیه بر معیشت مردم منطقه، اشاره کرد: چنانچه رهاسازی ها تداوم نیابد، وضعیت دریاچه باتوجه به نزدیک شدن به فصل گرما و تبخیر آب، بحرانی خواهد شد.

بهبود دریاچه ارومیه مستلزم اتمام سازه های آبی و اصلی طرح های احیا است
سرخوش با اعلان اینکه طرح های ستاد احیای دریاچه ارومیه تا حالا توانسته دریاچه ارومیه را از شرایط خشک شدن به حالت تثبیت برساند، اظهار داشت: در صورت اتمام طرح های سازه ای آبی و اصلی همچون انتقال آب از سد کانی سیب و اتمام طرح های تصفیه خانه می تواند به بهبود دریاچه ارومیه امیدوار بود.
وی با اعلان اینکه هم اکنون ۲ تصفیه خانه بزرگ ارومیه و تبریز با هدف انتقال پساب به دریاچه ارومیه درحال اجرا هستند، افزود: تصفیه خانه ارومیه با ۹۸ درصد و تصفیه خانه تبریز با ۸۵ درصد پیشرفت فیزیکی در حال اجراست هستند و بر طبق قول مسئولان مقرر است تا اختتام تیر ماه تصفیه خانه ها آماده بهره برداری شوند.
مدیر دفتر استانی ستاد احیای دریاچه ارومیه در آذربایجان غربی اشاره کرد: با اتمام این ۲ تصفیه خانه در حالت فعلی ۱۵۰ میلیون لیتر و در صورت بهره برداری کامل سالانه ۳۰۰ میلیون مترمکعب پساب از این ۲ تصفیه خانه بصورت دائمی به سمت دریاچه ارومیه سرازیر می شود.
سرخوش درباب روند اجرای طرح انتقال آب از سد کانی سیب اظهار داشت: این طرح در سالهای آتی بر طبق زمان بندی مورد نظر درحال اجرا بود، اما در ماه های اخیر به سبب شرایط کاری سخت روند اجرا با کندی روبه رو شده است.
وی با اعلان اینکه اکنون در بخش حفر تونل به یک آبرفت برخورده ایم، اظهار داشت: این امر در ماه های گذشته سبب کندی روند اجرا شده بود، اما در هفته های اخیر با مدیریت مناسب توانسته ایم روزانه ۷.۵ متر در بخش حفر تونل پیش روی نماییم، بر طبق قول وزارت نیرو در عرض ۲ ماه شاهد اتمام این طرح خواهیم بود.
مدیر استانی دفتر ستاد احیای دریاچه ارومیه در آذربایجان غربی با اشاره به خلف وعده های اتمام این طرح توسط وزارت نیرو، اظهار داشت: وزارت نیرو سه بار وعده اتمام این طرح را داده امیدواریم در دو ماه آتی مجدد شاهد خلف وعده این وزارت خانه نباشیم و طرح انتقال آب از سد کانی سیب به پایان رسیده و دریاچه به روزهای بهبود نزدیک تر شود.
وی با اشاره به این که بر طبق آخرین بررسی های انجام شده دریاچه ارومیه ۶۰ تا ۷۰ سانتی متر عمق پیدا کرده است و لایه های نمکی در آن حل شده اند، اظهار داشت: این مسئله نشان میدهد که عملیات احیا تا حالا موفق بوده است، اما اگر حق آبه دریاچه پرداخت نشود و وزارت نیرو دراین زمینه کوتاهی کند، دریاچه ارومیه با خطری جدی مواجه خواهد شد.

کاهش ۲۶.۲ درصدی بارندگی ها در آذربایجان غربی / ‏تنش آبی در تابستان سال جاری
براساس اظهارات محیط زیست و ستاد احیای دریاچه ارومیه عدم تامین حق آبه مورد نیاز این زیست بوم از طرف وزارت نیرو مهم ترین عامل وضعیت فعلی و بحرانی دریاچه ارومیه در صورتیکه شرکت آب منطقه ای آذربایجان غربی معتقد می باشد، در نیمه دم سال ۱۴۰۰ حدود ۹۰۰ میلیون مترمکعب آب برای شرب و کشاورزی نیاز است و به سبب کاهش ۱۲ درصدی ورودی مخازن سدها، امکان رهاسازی آب به سمت دریاچه ارومیه وجود ندارد.
این در حالی است که بر طبق ماده ۴ قانون حفاظت و احیای تالاب های کشور وزارت نیرو باید پس از تامین آب آشامیدنی، اولویت را به محیط زیست بدهد و نیاز آبی محیط زیست را تامین کند.
براساس ماده ۴ قانون حفاظت و احیای تالاب های کشور وزارت نیرو باید پس از تامین آب آشامیدنی، اولویت را به محیط زیست بدهد و نیاز آبی محیط زیست را تامین کند سرپرست آب منطقه ای آذربایجان غربی در گفتگو با خبرنگار مهر از کاهش ۲۶.۲ درصدی بارش ها در استان آگاهی داد و اظهار داشت: بارش سال آبی جاری ۱۴۰۰-۱۳۹۹ به میزان ۲۷۹.۸ میلی متر و سال آبی گذشته ۳۷۹.۳ میلی متر بوده که کاهش ۲۶۶.۲ درصدی را شاهد بودیم و حجم آب معادل برف در استان نسبت به سال قبل نیز کاهش حدود ۶۰ درصدی داشته است.
مسعود طالبیان با اشاره به این که میزان حجم آب ورودی رودخانه ها به دشت های استان در هفت ماهه سال آبی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ به میزان یک هزار و ۷۱۶ میلیون مترمکعب بوده است، اظهار داشت: در سال آبی گذشته حجم مربوطه به میزان ۲ هزار و ۵۲۷ میلیون مترمکعب بود که کاهش حدود ۳۲ درصدی نسبت به سال آبی گذشته داشته است.
وی اضافه کرد: آنچه از اهمیت ویژه ای برای تامین احجام ورودی به سدها می شود ذخیره برفی است که امسال باتوجه به تغییرات کیفی بارش با کاهش ۵۰ درصدی ذخایر برفی مواجه بودیم و همین موضوع سبب کاهش ۱۶ درصدی آب ذخیره شده در مجموع سدهای استان شده و پیش بینی می شود با ادامه وضعیت موجود و کاهش بیش از ۲۶ درصدی بارش ها، تابستانی با تنش آبی پیش رو داشته باشیم.
وی با اشاره به موضوع رهاسازی آب پشت سدها به سمت دریاچه ارومیه که این روزها اهمیت ویژه در بین رسانه ها دارد و وزارت نیرو و شرکت آب منطقه ای آذربایجان غربی را در معرض بهتان قرار داده است، اضافه کرد: تکلیف شرکت آب منطقه ای که طی سالهای ۹۴-۹۳ از طرف ستاد احیا بر عهده این شرکت قرار داده شد رهاسازی ۳ هزار و ۵۴۸ میلیون مترمکعب بود و این در حالیست که در سایه بارش های خوب سالهای قبل میزان رهاسازی های انجام شده چیزی حدود ۶ هزار و ۲۳۸ میلیون مترمکعب شد.
سرپرست آب منطقه ای آذربایجان غربی اشاره کرد: متأسفانه کاهش رهاسازی های امسال ناشی از کم شدن قابل توجه بارندگی ها و تغیر کیفی نوع بارش ها در سال آبی جاری و به تبع آن کاهش ذخایر برف آبی سبب شد شرکت آب منطقه ای متهم به خیانت شود.
امروز پس از گذشت هفت سال از تشکیل ستاد احیای دریاچه ارومیه بجای بهره مندی از مزایای اجرای طرح های گوناگون با صرف هزار یک میلیاردریال در امتداد احیای این زیست بوم بین المللی باشیم متأسفانه باید دست به دعا برای بارش های الهی و تامین حق آبه باشیم که نشان دهنده عدم موفقیت دولت دوازدهم در تحقق مهم ترین شعار انتخاباتیش یعنی احیای دریاچه ارومیه است.
با توجه به عقب گرد شرایط و بازگشت دریاچه ارومیه به روزهای بحرانی باید منتظر ماند و دید دولت جدید چه نگاهی در امتداد احیای دریاچه ارومیه در دستور کار دارد.

منبع: mygarden.ir