یادداشت؛ بیابان زایی فرهنگ و تمدن ها را تهدید می کند

به گزارش باغ من پژوهشگران علل سقوط تمدن هایی مانند روم، هند باستان، هان در (چین) و پادشاهی های پیشرفته بین النهرین را جمعیت، شرایط آب و هوایی، محیط زیست، کشاورزی و منابع انرژی می دانند.

خبرگزاری مهر – گروه استان ها- رضا خلیلی*: تمدن به بعد مادی فرهنگ گفته می شود. تمدن در ارتباط با پدیده های اجتماعی است که بر اثر آن، ملتی توانسته است با غلبه بر طبیعت از بربریت رهایی یابد و به دنبال ایجاد فنون و اندیشه و تدبیر برای خود زندگی راحتی به وجود آورد که آثار آن بعد از گذشت زمان، خصوصیت های یک ملت را به صورت های مادی و عینی در ابنیه، تکنولوژی، کتاب ها و آثار هنری متجلی می سازد.
بنابراین هنگامی که از تمدن یک ملت سخن به میان می آید، منظور تمامی ابداعات ذهنی آنان است که تغییراتی را در اجتماعاتشان به وجود آورده است و فرهنگ ملت، الگوها و نظام ارزش هایی است که جانبخش آن تغییرات است. ازاین رو تجسم و تجسد تصورات ذهنی افسانه ها به صورت مادی که تغییرات اجتماعی را به وجود آورد و در آسایش انسان مؤثر افتد، تمدن به حساب می آید.
هرجا تمدنی خودنمایی کرده، ابتدا شرایط اقلیمی و آب و هوایی مناسبی زمینه های آنرا به وجود آورده است تا انسان های خلاق و خردمند هنر خویش را به نمایش بگذارند و فرهنگ شهرها و روستاها را متأثر سازند. به عبارت دیگر وجود منابع طبیعی غنی، پوشش های گیاهی، دریاچه ها و رودخانه ها، نزولات آسمانی و خاک حاصلخیز زندگی ساز بوده و افراد جوامع کوچک و بزرگ را دور هم جمع کرده است به صورتی که رفته رفته بر اثر تعامل انسان و طبیعت، فرهنگ و تمدن ها یا خرده فرهنگ های جدیدی بوجود آمده است اما بر اثر برخوردهای غیر اصولی انسان با طبیعت به انضمام عوامل طبیعی، تمدن ها گرفتار تزلزل شده اند و بعضی از آنها حتی امکان دارد مضمحل شوند.
پژوهشگران علل سقوط تمدن هایی مانند روم، هند باستان، هان در (چین) و پادشاهی های پیشرفته بین النهرین را جمعیت، شرایط آب و هوایی، محیط زیست، کشاورزی و منابع انرژی می دانند. تمدن سند که از هند تا ایران کشیده شده بود، پر از جلگه های معروف و سرسبز بود و گاهی از وفور باران در سیل فرو می رفت. این تمدن سه هزار سال پیش نابود شد که دانشمندان علت اصلی آنرا تغییر الگوی باران و کاهش محصول می دانند. طبیعی است که جمعیت پنج میلیونی آنکه در دوره خود عدد بسیار بزرگی بود و ۱۰ درصد جمعیت جهان به حساب می آمده، نیازمند آب و غذای فراوانی بوده است و یا منطقه سیستان که زمانی مهد تمدن بوده است، حالا میتوان صدها روستا را مثال زد که در زیر خاک مدفون شده اند و ساکنان آنها به دلیل جدال دائمی با باد و خاک، مهاجرت را بر ماندن ترجیح داده اند.
ضمن آنکه کشور ما یک درصد خشکی های جهان را دارا است اما وسعتی معادل ۲.۲ درصد از مجموع کل بیابان های جهان را در خود جای داده است و ۱۷ استان کشور پدیده بیابان و بیابان زایی را تجربه می کنند. ۱۷ ژوئن مصادف با ۲۷ خرداد که از جانب سازمان ملل متحد روز (مقابله با بیابان زایی) نامگذاری شده، زمان مناسبی است تا نتایج این بحران برای دولتمردان و مردم بازگو شود.
پیامدهایی مانند قحطی، فقر، مهاجرت و بیکاری بخش های اقتصاد و فرهنگ را تحت تاثیر شدید قرار می دهد و خسارات جبران ناپذیری را به بار می آورد. از یک سو خرده فرهنگ ها بر اثر بیابان زایی نابود و مردمان آنها مجبور به مهاجرت می شوند از طرفی مهاجرت به مناطق جدیدی که با فرهنگ ساکنان بومی همخوانی ندارد، تنش آفرین است و باعث برخورد و ضدیت هایی می شود.
اکنون طلایه دار مبارزه با این بحران خانمان برانداز کارکنان منابع طبیعی و آبخیزداری استان ها هستند که علیرغم سخت کوشی در انجام این مبارزه به تنهایی موفق نخواهند بود، ازاین رو مشارکت مردم و سایر نهادها می تواند مشکل گشا باشد.
* معاون برنامه ریزی، توسعه مدیریت و منابع اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان

منبع: mygarden.ir