دوراهی بوتولیسم یا وبای طیور آخر تراژدی بعد از ۶۰روز

هرچند برپایه نتایج آزمایشات سازمان دامپزشکی، بوتولیسم علت تلفات پرندگان در میانکاله عنوان شده اما برخی محققان با کالبدگشایی لاشه ها، وبای طیور را عامل مرگ و میر می دانند.

خبرگزاری مهر، گروه استان ها- اعظم محبی: با به انتها رسیدن فصل حضور پرندگان آبزی و کنار آبزی در پهنه خلیج گرگان، روایت تلخ مرگ و میر پرندگان به انتها رسید.
براساس گزارشات ارائه شده از طرف سازمان محیط زیست طی دو سال قبل و در موسم زمستان گذرانی پرندگان قریب به ۸۵ هزار قطعه انواع پرندگان تلف شدند هرچند که بگفته مدیرکل روابط عمومی سازمان محیط زیست تعداد دقیق تلفات تا اختتام هفته اطلاع رسانی خواهد شد.
علیرغم اینکه سازمان دامپزشکی بعنوان متولی اصلی اعلام دلیلهای مرگ و میر حیات وحش در کشور، علت این تلفات را بوتولیسم عنوان کرده اما طی سه ماه اخیر که شاهد مرگ پرندگان بودیم پژوهشگران و اساتید بسیاری، موارد مطرح شده از طرف سازمان دامپزشکی را نپذیرفتند.
ارائه ادله و فرضیات از طرف تعدادی از اساتید دانشگاهی در خصوص اینکه علت مرگ پرندگان بیماریهای دیگری همچون پاستورلوز (وبای ماکیان) است به تردید درباب بیانیه رسمی دامپزشکی افزوده است.
۳۰ گونه پرنده تلف شدند
رئیس اداره حیات وحش اداره کل محیط زیست مازندران درباب تلفات پرندگان به خبرنگار مهر اظهار داشت: تلفات پرندگان از ۹ بهمن ۹۹ شروع و تا روزهای هفتم و هشتم فروردین امسال هم شاهد تلفات پرندگان در خلیج گرگان و میانکاله بودیم برای اینکه حدود پنج درصد از پرندگان (بیشتر فلامینگو و کاکایی ها) در منطقه بوده و روزانه کمتر از ۱۰ قطعه تلفات داشتیم و از روز نهم به بعد مرگ و میر به صفر رسید.

کوروس ربیعی با اعلان اینکه پیک تلفات پرندگان در اواسط اسفندماه اتفاق افتاد، اضافه کرد: پرندگان در سطح آب تلف شده و در ایام بعد لاشه ها به کناره ها می آمد و جمع آوری می شد.
وی افزود: بیش از ۳۰ گونه مختلف پرنده در این واقعه تلف شدند که ۹۳ درصد آنها چنگر معمولی، سه درصد انواع مرغابی ها، ۲.۵ درصد فلامینگو و یک درصد سایر پرندگان مانند کشیم، باکلان ها و دیگر کنار آبزیان بود.
ربیعی اظهار داشت: از شروع تلفات تا خاتمه آن دو ماه به درازا کشید و در ابتدا تلفات با هشت قطعه شروع شده و در خاتمه آن هم با همین رقم به انتها رسید و با برگشت پرندگان، تلفات متوقف گردید.
وی درباب علت اعلام شده تلفات، توضیح داد: چندین مرحله نمایندگان سازمان دامپزشکی کشور و استان نمونه برداری کرده و آزمایشات مسمومیت محیطی را تأیید کرد.
ربیعی اشاره کرد: شیوه، زمان، مکان و علایم و رفتارها مشابه سال قبل بود و گونه هایی که تلف شده بودند هم همان گونه ها بودند.
بوتولیسم پذیرفتنی نیست
دامپزشک معتمد اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران هم در این خصوص به خبرنگار مهر اظهار داشت: در تلفات اخیر پرندگان از ما درخواست نشد که در بررسی روند مرگ و میر حضور داشته باشیم و مسئولان بیان نمودند که متولی بیماری دامپزشکی است.
بهرنگ اکرامی اضافه کرد: الان دامپزشکی مصر است که علت تلفات بیماری بوتولیسم بوده و بسیاری هم با این نظر هم عقیده نیستند.
وی اظهار داشت: بنده در تلفات سال ۹۸ نمونه برداری و کالبدگشایی کرده و علایم بیماری وبای پرندگان را مشاهده کردم.

اکرامی عنوان کرد: شواهد به بیماری پاستورلوز پرندگان بیشتر نزدیک است.
وی بیان کرد: دو سال است که سازمان دامپزشکی بر روی بوتولیسم پافشاری کرده و اصرار می کند که آزمایشگاه های آنها مجهز بوده و اشتباهی روی نداده است.
اکرامی توضیح داد: پاستورلوز یک بیماری میکروبی است که بوسیله آزمایشات کشت میکروبی تشخیص داده می شود ولی بوتولیسم یک نوع بیوتوکسین بوده که بوسیله میکروب خاص تولید می شود.
یکی از علایم بوتولیسم کنده شدن راحت پر و بال پرندگان تلف شده است در صورتیکه این مسأله مشاهده نشد وی افزود: تشخیص بوتولیسم در آزمایش های سم شناسی بوسیله تزریق سم به موش و دیدن علایم اتفاق می افتد و فرآیند طولانی دارد ولی پاستورلوز بوسیله کشت مستقیم و کالبدگشایی از مغز و کبد قابل تفکیک است و سریع تر تشخیص داده می شود.
اکرامی اظهار داشت: از دلیلهای اینکه بوتولیسم پذیرفتنی نیست این است که بوتولیسم سبب شل شدن بال و گردن پرندگان شده و بال و پرها به آسانی کَنده می شود در صورتیکه در گزارشات محیط زیست اشاره ای به ریختن پر پرندگان نشده است.
وی اضافه کرد: همین طور حیواناتی که از لاشه های پرندگان استفاده می نمایند، کمتر گرفتار مرگ و میر شده اند.
اکرامی توضیح داد: مبحث بوتولیسم برای ماهی ها مطرح نیست ولی آنها می توانند حامل اسپور باشند که در صورتیکه بمیرند در بدن آنها رشد کرده و پرنده هایی که از آنها تغذیه می کنند، می توانند به آن مبتلا شوند.
وی با اعلان اینکه سال بعد احتمال تکرار تلفات فراوان است، در مورد راه حل اظهار داشت: اول باید علت درست بیماری را تشخیص داد و بعد راهکارهای کنترل و پیشگیری ارائه کرد.
اکرامی عنوان کرد: اگر وبا عامل بیماری باشد باید راه های ورودی عوامل بیماری زا به خلیج را بررسی کرد برای اینکه عامل بیماری زا از یک کانون وارد خلیج می شود.

وی اضافه کرد: عامل بیماری وبا، گنداب فاضلاب های خانگی، فاضلاب کشتارگاه ها و مرغداری های موجود در محدوده نوکنده، گلوگاه و بهشهر است که وارد آن می شود و اینکه کانون بیماری از سمت ورود گنداب شروع شده، وبای پرندگان را تأیید می کند.
تلفات محصول عوامل مختلف است
عضو هیئت علمی گروه محیط زیست دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان هم درباب علل تلفات و وضعیت خلیج گرگان به خبرنگار مهر اظهار داشت: خلیج گرگان با مشکلاتی همچون ورود پساب و فاضلاب های خانگی، استقرار کشتارگاه ها و مرغداری ها در اطراف آن، ورود سیلاب همراه با سموم کشاورزی و غیره روبرو است.
حمیدرضا رضایی اضافه کرد: در چند سال اخیر هم به سبب کاهش بارندگی در محدوده ولگا و تغییراتی اقلیمی در محدوده خلیج بارندگی کاهش یافته و سبب کاهش سطح آب دریا و خلیج شده است.
وی بیان کرد: همه این عوامل می تواند بصورت مستقیم و غیرمستقیم، جانور را مستعد مرگ کرده تا عوامل بیماری زا آسان تر روی آن تأثیر بگذارد.
رضایی اظهار داشت: شبه جزیره میانکاله و خلیج گرگان یکی از تالاب های بین المللی بوده که پناهگاه حیات وحش است و پرندگان زمستان گذران زیادی به آنجا مهاجرت می کنند.
وی با اشاره به تلفات دو سال اخیر اضافه کرد: دامپزشکی کشور علت تلفات را بوتولیسم اعلام نموده در صورتیکه خیلی از دامپزشکان آنرا نپذیرفتند.
رضایی با اعلان اینکه مجموعه ای از عوامل می تواند در این مسأله نقش داشته باشد، اظهار داشت: تنوع گونه های تلف شده هم متفاوت بوده است.

وی اظهار نمود: وقتی پرنده تلف می شود پرندگان دیگر مانند کاکایی ها و پرندگان شکاری آغاز به خوردن آن می کنند ولی آنها تلفات کمی دارند در صورتیکه اگر سم علت بیماری باشد باید در آنها هم تأثیر گذاشته و بنظر می رسد عوامل بیماری زای دیگری هم وجود داشته باشد.
رضایی اظهار داشت: اگر وبای پرندگان علت تلفات باشد دفن کردن آن در کنار تالاب کار درستی نیست برای اینکه آنها باقی مانده و به دیگر نقاط منتقل می شوند.
وی درباب راه حل افزود: باید فاضلاب های بخش صنعتی و کشتارگاه ها و پساب های خانگی و دامداری ها را کنترل کرد تا وارد تالاب نشوند.
رضایی عنوان کرد: اگر بوتولیسم علت بیماری باشد باید عوامل پیدایش آن مانند ورود سموم و فرسایش خاک را برطرف کرد که البته اینها همگی مُسکن موقتی هستند.
چندین مرحله آزمایش شد
مدیرکل دامپزشکی گلستان هم به خبرنگار مهر اظهار داشت: بر طبق آزمایشات مرکز بیماری شناسی سازمان دامپزشکی، علت تلفات پرندگان در پهنه آبی خلیج گرگان بوتولیسم است که دامنه اثرگذاری این باکتری فقط به پرندگان محدود نشده و حتی شامل ماهیان هم می شود.

غلامرضا محرابی اضافه کرد: وجود باکتری «کلوستریدیوم بوتولینوم» در نمونه لاشه پرندگان جمع آوری شده از میانکاله و خلیج گرگان به اثبات رسیده که تزریق آن به موش آزمایشگاهی منجر به مرگ اینگونه ها شد.
محرابی اظهار داشت: افزایش سطح مواد آلی در داخل آب تالاب میانکاله، میزان اکسیژن را در سطح این منبع آبی می کاهد و با چنین شرایطی احتمال تکثیر میکروارگانیسم های تولیدکننده بیوتوکسین بیشتر خواهد شد.
مدیرکل دامپزشکی گلستان بیان کرد: الان که پرندگان رفته اند تلفات به صفر رسیده و اگر وبا بود باید تلفات در پرندگان بومی دیگر ادامه می یافت.
با وجود همه اظهارنظرها درباب علت مرگ و میر ده ها هزار پرنده مهاجر در خلیج گرگان و میانکاله، هم اکنون اولویت نخست یافتن راهکارهای عملی، اجرائی و غیرشعاری برای جلوگیری از تکرار این فاجعه در سال های آتی است و این که تعدادی از مدیران وقوع این رخداد در سال آینده را حتمی می دانند برای جامعه قابل قبول نیست و نوعاً پاک کردن صورت مسئله شمرده می شود.
فرصت زمانی ۱۰ ماهه پیش رو تا موعد ورود پرندگان فرصت مناسبی است که محیط زیست کشور بعنوان متولی اصلی مدیریت حیات وحش راهکارهای جدی برای جلوگیری از تکرار این واقعه تلخ ترسیم کند.

منبع: باغ من