درباره ذخیره گاه زیست کره ارسباران چه می دانید؟

باغ من: ارسباران یا قره داغ ناحیه کوهستانی وسیعی است در شمال استان آذربایجان شرقی و در شهرستان های اهر کلیبر و ورزقان واقع شده است. در سال ۱۹۷۶ یونسکو ۷۲ هزار و ۴۶۰ هکتار از اراضی منطقه ارسباران را بعنوان ذخیره گاه زیست کره ثبت نمود.

به گزارش باغ من به نقل از ایسنا، برنامه حفاظتی یونسکو که با نام ذخیره گاه های زیست کره (Biosphere Reserve) شناخته می شود، یکی از برنامه های راهبردی برای حفاظت از محیط زیست است. ایران دارای ۱۳ ذخیره گاه زیست کره است که قسمتی از منطقه ارسباران نیز یکی از این ذخیره گاه های زیست کره است.

ذخیره گاه زیست کره ارسباران در بالاترین عرض جغرافیایی ایران و در جنوب رود ارس قرار دارد که مرز شمالی ایران را با کشورهای جمهوری آذربایجان و ارمنستان تشکیل می دهد و بخش مهمی از جنگل های ارسباران است که وسعت این ناحیه رویشی حدود ۱۶۴ هزار هکتار در سال ۱۳۷۸ بر آورد شده است.

وجود قله های مرتفع که بیشتر آنها ارتفاعی بیش از ۲۵۰۰ متر دارند با شیب بسیار تند و دره های عمیق ناشی از کارهای آتشفشانی و تکتونیک فعال، قرار داشتن در راه حرکت جبهه های آب و هوایی مرطوب مدیترانه ای و سیبری سبب شده تا بارش های زمستانه به صورت برف در ارتفاعات انباشته شود و در بهار و تابستان رودخانه های کوچک اما دائمی را تغذیه کند که بیشتر آنها در جهت شمال به حرکت در آمده است و وارد رودخانه ارس می شوند.

تغذیه مناسب دامنه ها موجب پیدایش چشمه های فراوان شده است و محیط جنگلی و حیات وحش متنوع و چشم اندازهای بدیع همچون خاصیت های طبیعت زیبای این ذخیره گاه است.

ارسباران با قرار گرفتن در بین سه آتشفشان مهم آرارات، سهند و سبلان به سبب کارهای مکرر آنها و تکتونیک فعال به صورت مجموعه ای در هم در آمده که قسمت عمده سنگ های آنرا آهک ها و سنگ های آذرین می سازند و توفیت و مارن و شیل و کنگلومرا نیز در آن دیده می شوند.

این مجموعه متعلق به دوران سوم زمین شناسی و بر اثر حرکات شدید کوهزایی آل‍‍پی به وجود آمده است و بازالت و تراکیت در آن فراوان دیده می شود.

بارندگی نسبتا زیاد در این منطقه که بیشتر به صورت برف است و تبخیر کم آن سبب شده تا جویبارهای زیادی از کوهستان های مرتفع آن سرچشمه بگیرد و به وارد رودخانه ارس شوند. آب این رودها از کیفیت خوبی برخوردارست و برای شرب انسان و حیات وحش و کشاورزی هیچگونه محدودیتی ندارد.

ذخیره گاه زیست کره ارسباران از نظر خاصیت های فلورستیک، اکولوژیک، حیات وحش، میراث فرهنگی و زیبایی شناسی دارای مشخصه های ممتازی است و محل انحصاری رویش گونه های نادری از گیاهان در ایران است.

از نظر جغرافیای گیاهی ارسباران محل برخورد سه اقلیم مختلف خزری، قفقازی و مدیترانه ای است. تا حالا ۷۸۱ گونه گیاهی در منطقه شناسایی شده که برخی از اینگونه ها منحصر به ارسباران است. انواع زیستگاه های ارسباران شامل مناطق کوهستانی با شیب های سنگی و صخره ای، دره ها، خاک های ماسه ای و مناطق جنگلی و مرتعی است.

از ‍‍پستاندارانی که در این ذخیره گاه زیست کره زیست می کنند می توان به خرس قهوه ای، گرگ، روباه معمولی، شغال، ‍‍پلنگ، گربه لینکس، گربه جنگلی، سمور سنگی، گراز، خرگوش، کل و بز، تشی، خار‍‍پشت ارو‍‍پایی، مرال در اسارت و قوچ و میش ارمنی اشاره نمود همین طور تریتون تاجدار، وزغ سبز، قورباغه درختی، قورباغه مردابی، مارمولک چشم ماری و مار قیطانی از دیگر گونه های این منطقه هستند.

موقعیت جغرافیایی ذخیره گاه های زیست کره به صورتی است که در مرکز ذخیره گاه زیست کره، یک هسته مرکزی قرار دارد که از آن به شدت حفاظت می شود. این بخش را هم ناحیه ای دیگر مانند سپری حفاظتی احاطه کرده است که به آن زون ضربه گیر(Buffer Zone) یا محدوده ضربه گیر گفته می شود. در محدوده ضربه گیر، کارهای سنتی انسانی همچون گردآوری گیاهان خوراکی و تهیه هیزم برای مصارف خانگی به دقت و زیر نظر کارشناسان انجام می شود، علاوه بر این تعدادی تحقیقات غیر مخرب هم می تواند در این محدوده صورت گیرد.

اطراف زون ضربه گیر، یک زون دیگر به نام زون ارتباطی(Transition Zone) وجود دارد که در این محدوده، برخی از انواع توسعه پایدار مانند کشاورزی در مقیاس کوچک انجام می شود. علاوه بر این، در این محدوده امکان استخراج منابع طبیعی مانند الوار کنی انتخابی و تحقیقات تجربی نیز وجود دارد. این استراتژی کلی که در پیرامون هسته مرکزی، تعدادی زون های ضربه گیر و زون های انتقالی قرار داشته باشند به این لحاظ اهمیت دارد که مردم محلی را به پشتیبانی از اهداف مناطق حفاظت شده ترغیب می کند.

در ناحیه بندی ذخیرهگاه زیستکره ارسباران هسته مرکزی شامل مناطق آنزا، دار آغزی، مکن، شاه حیدر، تازه کته، ونیق، شاه اوتران، رودخانه ارس است و مناطق تاتار و آینالو جزو مناطق سپر حفاظتی است.

در محدوده سپر حفاظتی و منطقه بینابینی ارسباران در مجموع ۱۰۵ آبادی با مجموع ۱۶۵۰۰ نفر مستقر هستند. جاده مرزی بین ایران و آذربایجان از شمال ذخیره گاه می گذرد و یکی از بزرگترین معادن مس ایران در بالا دست این ذخیره گاه در محلی به نام سونگون واقع شده است.

بر اساس اعلام سازمان حفاظت محیط زیست از تهدیدات عمده ای که متوجه ذخیره گاه زیست کره ارسباران است می توان به چرای بی رویه دام، تبدیل اراضی جنگلی و مرتعی به کشتزار، قطع چوب درختان جنگلی اشاره نمود. همین طور با انجام کارهای معدن مس در منطقه سونگون خطرات زیست محیطی ناشی از آلوده شدن آب رودخانه ها به ترکیبات خطرناک به همراه مس وجود دارد و کارهای جاده سازی نیز تخریب هایی را در منطقه ارسباران به همراه داشته است.

اننتهای ‍‍پیام

منبع: mygarden.ir