گونه های بادام در خطر نابودی است جنگل های ارژن قربانی واگذاری

به گزارش باغ من واگذاری اراضی دشت ارجنای چالشتر شهرکرد، قطع چند اصله درخت ارژن و در خطر قرار گرفتن این رویشگاه طبیعی باعث ایجاد نگرانی هایی برای دوستداران جنگل ها و منابع طبیعی شده است.

خبرگزاری مهر – گروه استان ها: ارژن (ارجن) یکی از گونه های گیاهی کمیاب در استان چهارمحال و بختیاری است که به بادام کوهی هم شهرت دارد. بررسی ها نشان داده است رویشگاه ارژن چالشتر که یک گونه جنگلی است در گذشته به یک شرکت خصوصی واگذار شده است.
در سال قبل برخی از درختان ارژن در این منطقه قطع شد که محلی های منطقه به این اقدام اعتراض کردند.
واگذاری این منطقه، قطع درختان جنگلی ارژن، کاشت گونه باغی و خطر از بین رفتن این رویشگاه طبیعی باعث ایجاد نگرانی هایی برای دوستداران جنگل و منابع طبیعی در این استان شده است.
قطع ۲۰ اصله درخت ارژن در اراضی ارجنای چالشتر
عضو هیئت علمی دانشگاه شهرکرد به خبرنگار مهر اظهار داشت: حدود ۲۰ اصله درخت ارژن زمستان سال قبل در محدوده اراضی ارجنای چالشتر قطع می شود که وقتی با اعتراض محلی ها مواجه گردید افرادی که مبادرت به این قطع کردند اذعان داشتند که از کارکنان منابع طبیعی هستند و این کار با هماهنگی انجام شده است.
بیت الله محمودی اضافه کرد: این امر باعث ایجاد حساسیت اجتماعی در منطقه شد و پس ازآن اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اعلام نمود که این اراضی در گذشته به مساحت ۱۴۹ هکتار به شرکت خصوصی واگذاری شده و الان زیر نظر شورای واگذاری زمین و سازمان امور اراضی استان است.

محمودی افزود: شواهد نشان داده است محدوده های وسیعی از ارژن زارهای منطقه تابحال قطع و تبدیل به کاربری های مختلف شده است حالا سؤال اینجاست که چرا این زمین که باید برای احیای رویشگاه ارژن مورد مدیریت قرار می گرفت واگذارشده و چرا امور اراضی استان بر اتفاقاتی که در محدوده واگذاری انجام می شود نظارتی ندارد.
وی بیان نمود: در وضعیت کنونی در ارتفاعات اراضی ارجنا نزدیک به ۱۰۰ هکتار جنگل طبیعی ارژن وجود دارد که این امر خود یک شاهد اکولوژیک بسیار مهم برای وجود جنگل طبیعی ارژن در کل منطقه ارجنای چالشتر در گذشته بوده است و شایسته نبود این محدوده به شرکت خصوصی واگذار شود چونکه باید توسط منابع طبیعی موردبازسازی و احیا قرار می گرفت.
کشت ارژن توسط دولت در زمینی که به شرکتی خصوصی واگذار شده با چه مکانیسمی به انجام رسیده است
محمودی که دارای دکترای جنگل داری است، اظهار داشت: سال ۷۱ این منطقه به شرکت خصوصی واگذارشده اما از سال ۷۳ توسط آبخیزداری استان ارژن کاری شده است و سؤال اینجاست که کشت ارژن توسط دولت در زمینی که به شرکتی خصوصی واگذارشده با چه مکانیسمی انجام شده است.
رئیس انجمن جنگل بانی چهارمحال و بختیاری بیان نمود: منابع طبیعی می گوید که زمین در اختیار من نیست و باید جهاد پیگیری کند، شورای واگذاری زمین در سال ۸۹ شکایتی ضد شرکت خصوصی مطرح می کند که شرکت مذکور تعهدات خویش را انجام نداده و باید واگذاری ملغی شود.
محمودی خاطرنشان کرد: در دیوان عدالت اداری مبحث ملغی شدن فعالیت شرکت در این محدوده به علت آنچه عدم اعمال نظر کمیسیون نظارت تحت مدیریت منابع طبیعی بیان می شود رد شد و هم اکنون مبحث بدون پیگیری های لازم توسط منابع طبیعی و امور اراضی استان در حالت سکون قرار گرفته است.
عضو پیشین شورایعالی جنگل، مرتع و آبخیزداری کشور هم اظهار داشت: در تقسیم بندی مناطق اکولوژیک اختلاف نظر وجود دارد اما مناطقی که میزان متوسط بارش سالانه آنها حداقل ۴۰۰ میلی متر به بالا باشند مناطق جنگلی زاگرس محسوب می شوند و مناطقی که میزان متوسط بارش سالانه آنها کمتر از ۴۰۰ میلی متر باشد جز مناطق اکولوژیکی ایران تورانی هستند که شهرکرد جزو این مناطق به حساب می آید در نتیجه رویش های این مناطق هم باهم متفاوت می باشد.
مرتضی ابراهیمی رستاقی اضافه کرد: شهرکرد و اطراف آن شامل چالشتر و روستای ارجنک ازنظر اکولوژیکی در منطقه اکولوژیکی ایران تورانی قرار دارند.
وی با اشاره به اینکه یکی از مهم ترین خصوصیت های این منطقه رویش انواع بادام است که این بادام در زاگرس ۱۵ گونه دارد، اظهار داشت: برخی از گونه های آن مربوط به ارتفاعات بالا است که گونه های کوه سری به حساب می آید و یک سری ها در گونه های با ارتفاعات پایین هستند.
ابراهیمی رستاقی بیان نمود: در ارتفاعات دو هزار متر به بالا گونه های بادام که حالت درختی دارند سه گونه هستند که شامل ارژن (اورین تالیس)، ارجنک و بادام برگ سنجدی می شوند.
این کارمند سابق منابع طبیعی استان، تصریح کرد: این سه گونه ازنظر ظاهری به هم شبیه هستند و فقط گیاه شناسان متبحر می توانند تفاوت این سه گونه را تشخیص دهند.
ابراهیمی رستاقی عنوان کرد: این گونه ها ارزش فوق العاده بالایی دارند و رویشگاه آنان در مناطق اکولوژیکی ایران تورانی خیلی گسترده نیست.
یکی از بهترین رویشگاه های ارژن در منطقه ایران تورانی است که حالا شهرکرد در این منطقه واقع شده و مشابه این منطقه در ارتفاعات استان همدان مشاهده می شود
وی اظهار داشت: رویش در ارتفاعات بالای دو هزار متر، حالت درختی به خود گرفتن در صورت عدم تخریب و تحت فشار بودن، درشت بودن دانه های بادام این گونه ها را از خصوصیت این سه گونه برشمرد و اظهار داشت: در حقیقت یکی از بهترین رویشگاه های این بادام در منطقه ایران تورانی هست که حالا شهرکرد در این منطقه واقع شده و مشابه این منطقه در ارتفاعات استان همدان مشاهده می شود.
ابراهیمی رستاقی اظهار داشت: توده های این گونه در شهرکرد ازنظر وسعت و انبوهی مهم تر از توده همدان است و درواقع یکی از رویشگاه های نمونه این سه گونه است که می تواند ارزش ذخیره گاهی داشته باشد.
عضو پیشین شورایعالی جنگل، مرتع و آبخیزداری کشور اظهار داشت: محصول درخت ارژن بادام تلخ است که آنرا شیرین می کنند.
وی بیان نمود: دشت ارژن چالشتر یک رویشگاه جنگلی است که به هر علت در گذشته از بین رفته و تا یک زمانی ارزش بازسازی دارد و علت این است که هر گونه ای هر جایی رشد کند یک سری باکتری همزیست دارد که تا زمانی که ۴۰ درصد باکتری همزیست در منطقه باقی باشد، منطقه احیا می شود و دلیل موفقیت ارژن کاری در این منطقه در سال های گذشته هم این است که یکی از مناطق پرارزش رویشگاه این سه گونه بادام، منطقه ایران تورانی است که حفظ آن لزوم دارد.
دشت ارژن چالشتر در واقع از بازمانده های این سه گونه است که ارزش ذخیره گاهی دارند و متولیان موظف به حفظ و ذخیره آنان هستند
ابراهیمی رستاقی خاطرنشان کرد: دشت ارژن چالشتر در واقع از بازمانده های این سه گونه است که ارزش ذخیره گاهی دارند و متولیان موظف به حفظ و ذخیره آنان هستند.
وی در مورد واگذاری این دشت ارژن چالشتر به شرکت خصوصی در سالیان گذشته، اظهار داشت: این منطقه جنگلی قابل واگذاری قطعی نیست یعنی عرصه قابل واگذاری نیست و اعیانی قابل واگذاری است.
کارشناس جنگل و مرتع افزود: این منطقه تنها برای یک مدت مشخص برای اجرای یک طرح می تواند واگذار شود و اگر برنامه اجرا نشد می توان واگذاری را تمدید کرد و اگر مجدد اجرایی نشد می توان خلعید کرد.
کارمند سابق منابع طبیعی استان اظهار داشت: ازنظر قانونی منابع طبیعی اجازه واگذاری قطعی ندارد چونکه عرصه جنگلی است.
ابراهیمی رستاقی در مورد اینکه چرا سال های بسیاری است این منطقه به یک شرکت خصوصی واگذارشده است، اظهار داشت: دلیل این امر بی برنامگی است و باید تنها برای یک مدت مشخص واگذار شود و سپس ارزیابی صورت گرفته که آیا شرکت تعهداتش را انجام داده یا خیر، اگر انجام نشده خلع ید شود.
قانون اجازه نظارت به ما نمی دهد
مدیرکل منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری در جواب سؤال خبرنگار مهر در مورد واگذاری زمین و قطع درختان ارژن در یک نشست خبری تصریح کرد: این واگذاری در دهه ۷۰ انجام شده است و وقتی عرصه ای واگذار می شود از حوزه منابع طبیعی خارج می شود.
علی محمدی مقدم اظهار داشت: نظارت بر اینکه طرح اجراشده است یا نه در حیطه وظایف ما نیست و نظارت بر آن در حیطه امور اراضی است.
وی اظهار داشت: وقتی زمینی واگذار می شود، قانون گذار متولی نظارت را مشخص کرده است و نظارت ما غیرقانونی می باشد.

مدیر امور اراضی جهاد کشاورزی چهارمحال و بختیاری هم در گفتگو با خبرنگار مهر عنوان کرد: این طرح از سال ۷۱ هم زمان با استان های کشور از سوی سازمان جنگل ها به کارکنان منابع طبیعی وقت اختصاص داده شده است.
شهرام جزایری اضافه کرد: با عنایت به خصوصیات اکوسیستم منطقه مذکور ظرفیت رشد گونه ارژن و بادام کوهی را داشته که شرکتی در جهت حفظ طبیعت و هم راستا بودن با اهداف اکولوژیک منطقه این گونه ارژن را بازکاشت کرده و در مدت قرارداد تابحال نگهداری کرده است.
جزایری اظهار داشت: در سال ۸۹ نظر به اینکه در طرح اولیه پیشبینی شده بود که گونه های گردو، بادام و علوفه باید کاشت می شد، پس هیئت واگذاری وقت، اخطاری صادر و پرونده را فسخ می کند و پرونده در دیوان عالی رسیدگی می شود و این فسخ برمی گردد و صلاحیت توسط هیئت هفت نفره در همین سال تعیین تکلیف می شود.
وی بیان نمود: در جهت تعیین تکلیف عرصه واگذاری به شرکت، هیئت مصوب کرد که یک طرح توجیهی از شرکت درخواست می کند که ضامن حفظ گونه های موجود جنگلی و همینطور به صورت ترکیبی امکان استقرار سایر گونه ها به نحوی که هیچ گونه خسارت و ضرری به درختان موجود وارد نشود.
جزایری افزود: متعاقب آن، شرکت طرحی تهیه می کند که به منظور راستی آزمایی و بررسی نقاط فنی به معاونت تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی ارجاع می شود در نهایت پس از اصلاحات در طرح، برای تصویب به هیئت هفت نفره واگذاری ارجاع می شود و بهار سالجاری در حدود دو تا سه درصد از عرصه معادل سه تا چهار هکتار یعنی قسمتی از عرصه که قبلاً به علت خشک سالی های پی در پی فاقد درختان جنگلی بوده، مبادرت به بازکاشت گونه های غیرارژن شد و در جریان این مبادرت به برخی از درختان صدماتی وارد شد.
وی افزود: در این مورد گروه نظارت بررسی این طرح شامل نمایندگان امور اراضی جهاد کشاورزی و منابع طبیعی گزارشی تهیه کردند و این گزارش را در هیئت هفت نفره که اعضای آن شامل امور اراضی جهاد کشاورزی و منابع طبیعی و معاونت های ذی ربط جهاد است، بررسی کردند و یک فقره اخطاریه به شرکت در خصوص عدم هرگونه دخل و تصرف در عرصه برخلاف طرح مصوب و هماهنگی لازم با مصوبات هیئت، صادر شد تا از هرگونه دخل و تصرف خودسرانه در عرصه جلوگیری شود.

جزایری خاطرنشان کرد: در ضمن مراحل اصلاح طرح برای اجرا و استمرار آن در دست اقدام است که بعد از انجام اصلاحات نهایی بعنوان محور اجرایی در دستور کار شرکت قرار خواهد گرفت.
جزایری تصریح کرد: این عرصه خالی شده چونکه خشک سالی های ۱۰ سال قبل سبب شد که این درختان به حالت خشک و غیرشاداب درآیند و قطع درختان ارژن در قسمتی از عرصه که طراوت و شادابی دارد، نبوده است اما مبحث این است که می توانستند باردیگر بادام کوهی بکارند چونکه شرکت به دنبال جبران هزینه و ایجاد درآمد بوده است.
وی اظهار داشت: بنابراین در بخش کوچکی از عرصه توسط افرادی که مشخص نشده که احتمالاً از سهامداران شرکت باشند مبادرت به باز کاشت گونه های غیربادام کوهی و گونه باغی شده در همین راستا برخی از درختان هم آسیب دیدند.
وی خاطرنشان کرد: در همین راستا اخطاریه امور اراضی صادرشده و هرگونه دخل و تصرف خارج از اصول مصوب ممنوع شده و در نهایت قرار بر این شد در طرح نهایی اصلاحات اصلی انجام گیرد و از این به بعد اگر فعالیتی شرکت انجام می دهد با حفظ گونه ها و پایه های جنگلی است که اولویت اول ما استفاده از گونه های همزیست و سازگار با آن منطقه است که دارای راندمان اقتصادی بوده و وضع موجود را حفظ کند.
حفاظت از گونه های جنگلی به عهده منابع طبیعی است
جزایری بیان نمود: بر مبنای قوانین، حفاظت و پشتیبانی از گونه های جنگلی به عهده اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان است اما در این مورد چون قرارداد واگذاری بوده به عهده شرکت خصوصی است اما نافی این وظایف حفاظتی منابع طبیعی و امور اراضی جهاد کشاورزی و سایر دستگاه های اجرایی مرتبط نیست پس منابع طبیعی می تواند دخالت کند حتی اینکه گروه های نظارتی شهرستان که موظف می باشند طرح را نظارت کنند از منابع طبیعی هم نمایندگی دارند و در استان هم در هیئت تصمیم گیری های تعیین تکلیف این طرح، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان عضوی از هیئت هفت نفره واگذاری است.
مدیر امور اراضی جهاد کشاورزی استان بیان نمود: قطع درختان ارژن منطقه ممنوع و غیرقانونی می باشد.
وی در پاسخ به این سوال که قطع درختان ممنوع و غیرقانونی می باشد چرا با افراد قطع کننده درخت برخورد نشده؟، اظهار داشت: همین که اخطاریه به شرکت صادرشده نوعی برخورد است اما اینجا اتفاقاتی افتاده که نمی گردد خیلی در مورد آن اظهارنظر کرد.
منابع طبیعی به شکلی در حال رفع مسئولیت است
وی در پاسخ به این سوال که شرکت خصوصی که این بخش را گرفته متعلق به منابع طبیعی و آبخیزداری است؟ بیان نمود: از کارکنان منابع طبیعی هستند و منابع طبیعی به شکلی در حال رفع مسئولیت است.
رویشگاه های گونه های جنگلی بعنوان یکی از مهم ترین منابع پرارزش کشور به شمار می روند که حفظ گونه های آن ضروریست و واگذاری این اراضی می تواند صدمات جبران ناپذیری به این منابع پرارزش وارد کند.