درباره گربه سانان شاخص کشور چه می دانید؟

به گزارش باغ من گربه سانان زیرراسته ای از گوشتخوارسانان هستند که چهار دندان مخصوص گوشت خواری جلوی آرواره خود دارند و ایران دارای حدود هشت گونه گربه سان است که بعضی از آنها بعنوان گونه های شاخص کشور شناخته می شوند.

به گزارش باغ من به نقل از ایسنا، پنج گونه گربه سان شاخص در کشور زیست می کنند که همچون آنها می توان به گربه پالاس، کاراکال یا همان سیاه گوش، وشق (Lynx) و پلنگ ایرانی اشاره نمود که بیشتر آنها شرایط زیستی مطلوبی ندارند.

گربه پالاس دارای ارزش های زیستی، زیبایی شناختی، علمی و آموزشی است. طول بدن این گربه سان ۴۵ تا ۶۲ سانتیمتر و طول دم ۲۰ تا ۳۱ سانتیمتر و رنگ زمینه ای پالاس ها از خاکستری تا قرمز متغیر است، همینطور دارای پاهای کوتاه با نوارهای سیاه رنگ و دم کوتاه، قطور و نوک سیاه است و خال های سیاه رنگ کوچکی روی پیشانی خودنمایی می کند.

طول موهای زیربدن و دم گربه پالاس دوبرابر موهای روی بدن و پهلو آن است که برای سازگاری جهت تحمل سرمای زیستگاه های سردسیر این جانور است. پیش از این گمان بر آن بوده که اجداد گربه های ایرانی به علت دارا بودن موهای بلند، گربه پالاس هستند.

گربه های پالاس تکزی هستند و طعمه مورد علاقه آنها در وهله نخست پایکا، خرگوش، جوندگان، کبک و بی مهرگان هستند که معمولا در اوایل بامداد یا بعدازظهر شکار می شوند. گربه های پالاس سرگین خویش را با خاک می پوشانند. آنها در سراسر سال در لانه خود به منظور اجتناب از گرما و سرمای شدید پناه می گیرند و جفتگیری آنها معمولا در زمستان صورت می گیرد و ۶۶ تا ۶۷ روز دوره حاملگی آنها است.

گربه پالاس در مناطق کوهستانی، صخره ای مرتفع، استپی و حتی نیمه بیابانی زیست می کند و محدوده پراکنش این گربه سان در کشور عموما منطبق بر محدوده کوهستانی البرز است اما گزارش های پراکنده ای از استان های مرکزی و جنوبی کشور هم وجود دارد.

براساس مشاهدات صورت گرفته، تراکم گربه پالاس در کشور پایین است. این گربه سان برپایه قوانین سازمان حفاظت محیط زیست در زمره گونه های درخطر انقراض قرار دارد و در طبقه «NT» (گونه در نزدیکی تهدید) لیست قرمز گونه های در معرض خطر «IUCN» ( اتحادیه بین المللی حفاظت از محیط زیست) قرار دارد. درحال حاضر اطلاعات جامعی از وضعیت این گونه در دست نیست در عین حال حفاظت از محدوده های پراکنش آن ضروریست.

کاراکال یکی از ۸ گونه گربه سان موجود در کشور است که بعنوان سیاهگوش بیابان هم نامیده می شود طول بدن این گربه سان ۵۵ تا ۹۰ سانتیمتر و طول دم آن ۲۲ تا ۳۴ سانتیمتر است. نر و ماده این گونه هم شکل اند اما ماده ها اندکی کوچکتر از نرها هستند.

کاراکال دارای قامت بلند و استخوانی، گوش های بزرگ و مثلثی شکل و یک دسته موی سیاه و بلند در نوک آن، دست و پای بلند، دم متوسط بدون انتهای سیاه رنگ، کف پای پهن و موهای بدن به صورت یکنواخت به رنگ قهوه ای روشن یا دارچینی است. کاراکال از معدود گربه سانانی است که هیچ خط و خالی روی بدنش وجود ندارد که احیانا به علت سازگاری برای زیستن در مناطق کویری است.

پراکنش این گونه محدود به آفریقا و آسیا است و به علت وجود دسته موهای بلندی که روی گوش خود دارد دارد لینکس بیابان هم نامیده می شود اما جثه آن از لینکس کوچکتر است همینطور دو طرف لب بالا، بالای چشم ها و پشت گوش های آن سیاه رنگ است.

این گربه سان در همه نوع زیستگاه خشک مانند زیستگاه های نیمه بیابانی، جنگل های استپی و خشک زندگی می کند اما در مناطق کویری و بسیار خشک مشاهده نمی گردد. کاراکال در اغلب مناطق بیابانی و استپی ایران مشاهده شده است و در سال های اخیر رکوردهای تایید شده ای از ثبت این گونه در غرب کشور همچون استان های ایلام، کهگیلویه و بویر احمد و لرستان به دست آمده است. این گربه سان از پستانداران کوچک مانند انواع جوندگان تا جبیر، خدنگ، خرگوش، پرندگانی نظیر هوبره، کبک، مارهای سمی و حشرات تغذیه می کند.

در ایران به علت کمبود اطلاعات جمعیت شناختی نمی توان به صورت دقیق درباره وضعیت این گونه اظهار نظر کرد اما با عنایت به تخریب زیستگاه، وجود ناامنی در زیستگاه ها، تصادفات جاده ای و کمبود طعمه این گونه همانند خیلی از گونه های حیات وحش کشور وضعیت مطلوبی ندارد.

با توجه به اطلاعات موجود در دفتر تنوع زیستی و حیات وحش سازمان حفاظت زیست، ۷۷ درصد علت مرگ و میر این گونه به دلیل تصادفات جاده ای و ۲۳ درصد علت آن سگ گله گزارش شده است. این آمارها نشان می دهند از تهدیدات عمده کاراکال در کشور تخریب زیستگاه و ایجاد و توسعه جاده های دسترسی است که بعضی از این جاده ها از داخل مناطق حفاظت شده و زیستگاه های حیات وحش عبور می کنند که بدون شک این جاده ها تهدید جدی برای بقای نسل خیلی از گونه های با ارزش می باشند.

این گونه در لیست قرمز گونه های در معرض خطر «IUCN» گونه ای با درجه نگرانی کم شناخته می شود و از نظر سازمان حفاظت محیط زیست ایران گونه ای حمایت شده بشمار می رود. بهای یک قلاده کاراکال از لحاظ مطالبه ضرر و زیان در قانون ۱۰۰ میلیون ریال تعیین شده است.

یکی دیگر از گربه سانان شاخص کشور وشق یا لینکس است که معمولا با کاراکال یا همان سیاه گوش اشتباه گرفته می شود. طول بدن این گربه سان ۸۰ تا ۱۳۰ سانتیمتر و طول دم آن ۵ تا ۱۹ سانتیمتر و دارای اندام حرکتی بلندی بوده و کف و دست پایش هم بزرگ است که مانند کفش برفی آنرا قادر می سازد که در برف عمیق به سهولت حرکت نماید.

وشق ها عموما دارای الگوی خالدار در سطح بدن خود است و دم کوتاه و نوک سیاهی دارنددهمچنین در انتهای گوش آنها هم دسته موی سیاه رنگ مشخصی دیده می شود و در مناطق کوهستانی و جنگلی عموما نیمه شمالی کشور با تراکم نه چندان بالا زیست می کند.

اوج فعالیت این جانور عموما اوایل بامداد و نزدیک غروب است و میانه روز و شب را معمولا به استراحت می پردازد. وشق ها را عموما دشمن راسته خرگوش ها می دانند درحالی که غذای عمده این جانور را سم داران کوچک بویژه شوکا تشکیل می دهد و پستانداران کوچک جثه تنها زمانی شکار می شوند که دسترسی به سم داران چندان ساده نباشد.

وشق برپایه قوانین سازمان حفاظت محیط زیست در زمره گونه های درخطر انقراض قرار دارد و از بین رفتن جمعیت سم داران و نابودی زیستگاه مهم ترین عواملی است که آنها را در مخاطره قرار داده است همینطور در طبقه گونه در نزدیکی تهدید لیست قرمز گونه های در معرض خطر «IUCN» ( اتحادیه بین المللی حفاظت از حیات وحش) قرار دارد.

پلنگ دارای گسترده ترین پراکنش در بین گربه سانان بزرگ دنیا است و به علت قابلیت سازگاری بالا در انواع زیستگاه های کوهستانی، استپی، جنگلی و بیابانی تمام استان های کشور با تراکم نه چندان بالا زیست می کند. پلنگ برپایه قوانین سازمان حفاظت محیط زیست در زمره گونه های درخطر انقراض قرار دارد و شکار غیرمجاز پلنگ و قرار دادن لاشه های مسموم مهمترین عوامل ازبین رفتن این گربه سان در ایران به حساب می آید. زیرگونه پلنگ ایرانی در طبقه در معرض خطر انقراض لیست قرمز IUCN قرار دارد. حفاظت از آن به خصوص در خارج مناطق حفاظت شده که جمعیت طعمه های طبیعی آن به شدت کاهش یافته نیازمند برنامه ریزی جدی است.

پلنگ دارای جثه بزرگ، بدنی عضلانی و قابل انعطاف، سری پهن، دست و پایی کوتاه با پنجه های قوی است. سطح بدن پوشیده از موهای نرم و کوتاهی به رنگ کرم نخودی است که در قسمت های زیرین بدن کم رنگ تر می شود، بدن پوشیده از خال های گرد و توخالی شبیه به گل است.

این گربه سان به صورت تکی در قلمرو خود زیست و از قلمرو خود شدیدا دفاع می کند و با علائمی مانند پشته کردن خاک، پنجه کشیدن روی درختان و سرگین و ادرار مرز قلمرو خویش را مشخص می کنند. مهمترین طعمه پلنگ کل و بز و قوچ و میش است و در کنار آن از گراز، انواع گوزن ها، آهو، پستانداران کوچک، پرندگان و حتی حشرات هم تغذیه می کنند و در مواقع کمبود طعمه طبیعی امکان دارد ناچار به حمله به دام های اهلی و سگ گله هم شوند.

منبع: mygarden.ir