در یک تحقیق بررسی شد آتش سوزی چه تاثیری در آینده جنگل های زاگرس دارد؟

نتایج یک پژوهش در جنگل های زاگرس نشان داد که آتش سوزی ترکیب و تنوع بانک بذر خاک جنگل را تغییر می دهد و با گذشت زمان در طولانی مدت این تغییرات بازیابی می شود.
به گزارش باغ من به نقل از ایسنا، آتش سوزی در محیط زیست تاثیرات زیادی بر پوشش گیاهی و فرسایش خاک دارد و سبب بروز مشکلات جدی زیست محیطی مثل کاهش تنوع و فراوانی گونه ها می شود. تاثیرات آتش سوزی باتوجه به شدت و مدت زمان آتش، نوع خاک، ترکیب پوشش گیاهی، آب و هوا و شرایط منطقه، متفاوت می باشد.
مطالعات نشان داده که بعد از وقوع آتش سوزی، بازسازی اکوسیستم جنگلی به بقای حیاتی ذخیره شده در خاک یا بانک بذر خاک، وابسته است. اگر پوشش گیاهی موجود در جنگل، بعد از آتش سوزی به صورت شدید تخریب شود، بانک بذر ذخیره شده در خاک منبع ژنتیکی مهمی برای بازسازی و نگهداری جوامع گیاهی جنگل است.
گیاهان به صورت معمول با نگهداری بعضی از بذرهای خود به حالت سکون درون خاک، قسمتی از تجدید حیات خویش را به تاخیر انداخته و بانک بذر خاک را می سازند تا بعد از بروز شرایط نامطلوب، زمینه حضور آنها در رویشگاه فراهم باشد. آتش سوزی می تواند بر خصوصیت های بانک بذر خاک هم تأثیر بگذارد و ترکیب گونه ای، تراکم و سرعت جوانه زنی بذرها را هم تغییر دهد.
جنگل های زاگرس از ذخیره گاه های با ارزش گونه های گیاهی و جانوری هستند که هر ساله آتش سوزی های زیادی به صورت عمدی و غیر عمدی در آنها اتفاق می افتد و صدمه های زیادی به پوشش گیاهی جنگل ها وارد می نماید.
با عنایت به اهمیت بررسی بانک بذر جنگل ها برای احیای پوشش گیاهی، پژوهشگران دانشگاه های گیلان و لرستان در مطالعه ای به مقایسه اثر آتش سوزی در بازه های زمانی مختلف بر خصوصیت های بانک بذر خاک پرداختند.
کورش نظرپورفرد و حسن پوربابایی به همراه همکارانشان در دانشکده منابع طبیعی دانشگاه گیلان و دانشگاه لرستان در این پژوهش مشارکت داشتند.
منطقه مورد مطالعه در این پژوهش، شهرستان کوهدشت در غرب استان لرستان است و سه منطقه از جنگل های این شهرستان که در سال های مختلف گرفتار حریق شده اند و یک منطقه که آتش سوزی در آن رخ نداده بعنوان منطقه شاهد مورد بررسی قرار گرفتند. گونه غالب گیاهی این منطقه بلوط ایرانی است و گونه های کیکم، زالزالک، بادام کوهی و آلبالو وحشی گونه های همراه آن هستند.
منطقه اول در تیرماه سال ۱۳۸۵ در سطح ۹۰ هکتار، منطقه دوم در مردادماه ۱۳۹۱ در سطح ۸۰ هکتار و منطقه سوم در سال ۱۳۹۵ با مساحت ۱۰۰ هکتار گرفتار آتش سوزی شده بودند.
از هر منطقه ۴۰ نمونه و در مجموع ۱۶۰ قطعه نمونه از مناطق مورد بررسی نمونه برداری انجام شد و پژوهشگران هر قطعه نمونه را از نظر حضور و نبود گونه ها و تراکم و فراوانی آنها بررسی کردند.
نمونه های جمع آوری شده به آزمایشگاه منتقل شدند و به منظور سرمادهی نمونه ها به مدت دو ماه در سردخانه با دمای ۳ تا ۴ درجه سانتی گراد قرار گرفتند و بعد از این مدت نمونه ها برای کشت آماده شدند. پژوهشگران بعد از کشت نمونه های گیاهی، با استفاده از منابع آنها را شناسایی نمودند.
یافته های به دست آمده از این پژوهش نشان داد که بانک بذر خاک در مقابل آتش سوزی واکنش نشان داده و میزان زمانی که از آتش سوزی گذشته، بر ترکیب بانک بذر خاک تأثیر داشته است. بانک بذر جنگل هایی که پنج سال و ۱۰ سال از آتش سوزی آنها گذشته شباهت داشتند. همینطور گروه ۱۰ ساله و گروه شاهد از نظر تنوع شبیه هم بودند. این نشان داده است که آتش سوزی بر بانک بذرها اثر داشته و این مناطق توانسته اند بعد از گذشت زمان خویش را بازیابی کنند.
گروه هایی که یک سال از آتش سوزی آنها گذشته بود و گروه هایی که پنج سال قبل بود از نظر تنوع ترکیب گونه بانک بذر مشابه بودند. این نشان داده است که آتش سوزی ترکیب گونه ای را در کوتاه مدت تغییر می دهد. این تغییرات شامل جوانه زنی گونه های جدید و صدمه و حذف گونه های با بذر سطحی و گونه های غالب بانک بذر خاک است و در بلندمدت این تغییرات بازیابی می شوند.
بر مبنای نتایج به دست آمده، محققان این پژوهش می گویند: «تغییرات رویشگاه بعد از آتش سوزی در کوتاه مدت به صورت مشخص در ترکیب خاک نمایان می شود و این تغییرات با گذشت زمان بازیابی می شوند».
به عقیده این پژوهشگران آتش سوزی اثرات نامطلوبی بر بانک بذر خاک جنگل بعنوان منبع پوشش گیاهی روزمینی آینده دارد و سفارش می کنند: «در آینده این بررسی ها در منطقه زاگرس در کنار بررسی پوشش گیاهی و عوامل خاک انجام گیرد تا پتانسیل احیای این مناطق تعیین شود».
نتایج این پژوهش با عنوان «تاثیرات آتش سوزی در دوره های مختلف زمانی بر ترکیب و تنوع بانک بذر خاک» در مجله «جنگل ایران»؛ نشریه علمی پژوهشی انجمن جنگل بانی ایران انتشار یافته است.

منبع: باغ من