گزارش باغ من؛ جنگل های هیرکانی زیست بوم پرندگان و گونه های نادر حیات وحش

به گزارش باغ من جنگل های هیرکانی با قدمت ۵۰ میلیون ساله، زیستگاه حیات وحش و گونه های نادری است که آنرا در لیست جهانی یونسکو برتر از جنگل های دیگر جهان کرده است.

خبرگزاری مهر – گروه استان ها: حیات وحش جنگل های هیرکانی با تنوع زیاد و بی نظیرش، این لکه باقیمانده از جنگل های خزری جهان را از دیگر عرصه های طبیعی متمایز کرده است. هنوز می توان غرش پلنگ هیرکانی را شنید.
اگرچه جنگل های هیرکانی روزگاری با شیر و ببرش شهره بود و امروز دیگر غرش و نعره آنرا نمی توان شنید اما هنوز گونه های زیبا و جذابی دارد که این جنگل ها را برای یونسکو و طبیعت دوستان جهان، ویژه کرده است. به جرأت شاید بتوان گفت یکی از دلایلی که سبب شده ارزیابان یونسکو جنگل های هیرکانی را برابر رقیبش جنگل کلچیت گرجستان برتر قلمداد کنند، تنوع زیستی و حیات وحش آن بوده است.
در زمان حاضر جنگل های هیرکانی، زیست بوم ۲۹۶ گونه پرنده و ۹۸ گونه پستاندار است. همینطور ۱۵۰ گیاه بومی درختی و بوته ای هم در آن یافت می شود. جنگل های هیرکانی علاوه بر بیشتر از سه هزار گونه گیاهی متفاوت و صدها جانور و جاندار محل اصلی زیست بوم یوزپلنگ ایرانی است که شهرتی جهانی دارد، همینطور محل زندگی بیشتر از هشت میلیون نفر هم به حساب می آید که از این حیث نقش بسیاری در امنیت اقتصادی و اجتماعی منطقه بر عهده دارد.
جنگل های هیرکانی علاوه بر بیشتر از سه هزار گونه گیاهی متفاوت و صدها جانور و جاندار محل اصلی زیست بوم یوزپلنگ ایرانی است
مرال، خرس قهوه ای، پلنگ، گراز، گربه جنگلی، گرگ، کل و بز، روباه معمولی، شغال، و انواع پرندگان نظیر کبوتر جنگلی، جی جاغ، انواع سنگ چشم، انواع سارگپه و عقاب جنگلی از گونه های منحصربه فردی هستند که جنگل های هیرکانی زیستگاهشان به حساب می آید.
پروژه ثبت جنگل های هیرکانی با همکاری سه جانبه سازمان جنگل ها، محیط زیست و سازمان میراث فرهنگی در حال انجام می باشد. سایت های پیشنهادی جمعاً ۱۲ سایت شامل سیاهرود رودبار، گشت رودخان فومن و جنگل لیسار تالش در استان گیلان، چهارباغ و خشکه داران نشتارود و جنگل کجور در غرب مازندران، الیمستان آمل، واز چمستان. جنگل بولا دودانگه شرق مازندران، پارک جنگلی گلستان و جنگل جهان نما در استان گلستان و جنگل ابر در استان سمنان است.

جنگل هیرکانی ۱۴ تیرماه امسال در چهل و سومین اجلاس کمیته میراث جهانی در باکو در لیست میراث جهانی به ثبت رسید و بر مبنای نقشه منتشرشده از جانب کمیته ملی میراث جهانی، ۶ لکه از ۱۲ لکه ثبت شده جنگل های هیرکانی در مازندران واقع است. این لکه ها شامل جنگل بولا در شهرستان ساری، جنگل واز در شهرستان نور، جنگل الیمستان در شهرستان آمل، حوزه ۴۵ و ۴۶ جنگل بخش کجور شهرستان نوشهر، جنگل خشکه داران شهرستان تنکابن و جنگل چهارباغ شهرستان چالوس است.
بعد از باغ عباس آباد بهشهر، جنگل های هیرکانی دومین میراث جهانی استان مازندران است که ثبت جهانی شده است.
سنقر سفید در فهرست قرمز
محمد حسنی استاد دانشگاه منابع طبیعی در گفتگو با خبرنگار مهر بابیان اینکه بی گمان تنوع زیستی و جانوری یکی از شاخصه های ثبت جهانی جنگل های هیرکانی به حساب می آید می گوید: بعنوان نمونه در سایت خشکه داران تنکابن، در مجموع حدود ۱۸ گونه پستاندار، ۸۹ گونه پرنده، ۵ گونه خزنده و ۳ گونه دوزیست در این منطقه شناسایی شده است.
وی اضافه کرد: از این میان سنقر سفید در فهرست قرمز IUCN قرار دارد. باوجود وسعت کم منطقه، حدود ۱۸ گونه گیاهی اندمیک در این منطقه وجود دارد که نشان دهنده ارزش بالای آن در حفظ تنوع زیستی جنگل های هیرکانی است.
وی ادامه می دهد: همینطور درختان قطور و کهن سال، منابع آبی فراوان و توپوگرافی متنوع سیمای اصلی سایت کجور را تشکیل می دهد و این منطقه پوشش گیاهی و جنگلی انبوه و دارا بودن دشت های مرتفع و علفزارها، دارای جانوران متنوعی مثل پلنگ، گوزن، خرس، بز کوهی، شوکا، مرال، و… همینطور پرندگانی همچون عقاب، شاهین، قرقاول، کبک، بلدرچین، دارکوب است.
اما محمد حسینی مدیر پروژه ثبت جهانی جنگل های هیرکانی و استاد دانشگاه مدرس به خبرنگار مهر می گوید: برخی درختان موجود در جنگل هیرکانی فسیل هستند و حیات وحش بسیار باارزشی هم در جنگل ها زیست می کنند که بی نظیر هستند و باید حفظ شوند.
در ازدست دادن حیات وحش درگذشته بدعمل کردیم و شیر و ببر ایرانی بعنوان گونه های مهم از بین رفته است
وی بابیان اینکه در ازدست دادن حیات وحش درگذشته بدعمل کردیم و شیر و ببر ایرانی بعنوان گونه های مهم از بین رفته است اظهار داشت: تنوع شرایط بسیار متنوع در جنگل ها سبب شد تنوع در بارندگی، خاک و غیره داشته باشیم.
وی اضافه کرد: جنگل های هیرکانی نقطه کانون داغ و تنوع زیستی دنیا به شمار می روند و منطقه هیرکانی کانون داغ پرندگان است و مهم ترین کریدور و مسیر مهاجر پرندگان به حساب می آید.
حسینی خاطرنشان کرد: جنگل های خزر ازنظر شرایط اقلیمی و بارندگی مجموعه متنوعی از گونه ها رادارند و از ۱۱ گونه پلنگ دنیا بزرگ ترین گونه آن پلنگ هیرکانی به حساب می آید.

مدیر پروژه ثبت جهانی جنگل های هیرکانی خاطرنشان کرد: یکی از گونه های منحصربه فرد قورباغه جنگل های هیرکانی وجود دارد و درباره این گونه اطلاعات بسیار کمی وجود دارد.
حسینی اضافه کرد: جنگل های هیرکانی در جنوب دریای مازندران واقع شده است و اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت این جنگل را با جنگل های کلچیت گرجستان برابر می دانست هرکدام زودتر ثبت می شد دیگری برای ثبت با مشکل مواجه می شد و در اجلاس آلمان، تلاش کردم اثبات نماییم که این دو جنگل متفاوت هستند و اتحادیه به این باور رسید جنگل های هیرکانی برتر است
احمد حسین زادگان استاندار مازندران هم در مراسم جشن ثبت جهانی جنگل های هیرکانی در بابلسر تاکید کرد: حالا که هیرکانی بعنوان میراث جهانی ثبت شده است، نگاه به مازندران بعنوان استانی که بیشترین سهم را در لکه های ثبت شده دارد باید عوض شود و نباید همچنان مازندران را بعنوان یک مرکز بهره برداری از درخت و چوب ببینیم بلکه باید تلاش نماییم از سایر ظرفیت های جنگل بخصوص ظرفیت گردشگری آن استفاده نماییم.
حسین زادگان اظهار داشت: روستائیانی که در حاشیه جنگل هیرکانی سکونت دارند در خط مقدم حفاظت از این میراث جهانی هستند و گذشته از همکاری هایی که می توانند در مقابله با قاچاقچیان و متخلفان داشته باشند، دانش بومی آنها می تواند کمک کار کارشناسان و محققان برای حفاظت بهتر از جنگل باشد.
وی یکی از خصوصیت های فرهنگی و اجتماعی ساکنان روستاهای حاشیه جنگل های هیرکانی در مازندران را سبک ویژه زندگی آنها دانست که در طول تاریخ منطبق با بهره گیری از جنگل در حین حفاظت از آن بوده است و اضافه کرد: سبک زندگی این روستاییان حتی می تواند مبحث تحقیق و پژوهش شده و برای ثبت ملی و جهانی پیشنهاد و پیگیری شود.
جنگل های هیرکانی با ۱.۹ میلیون هکتار وسعت، از آستارا در شمال استان گیلان تا گُلی داغ در شرق استان گلستان، در گستره ای به طول تقریبی ۸۰۰ کیلومتر و عرض ۲۰ تا ۷۰ کیلومتر پراکنش دارد. بخش کوچکی از جنگل های هیرکانی هم در کشور آذربایجان واقع است.
این جنگل ها اما در دهه های اخیر با قطع بی رویه درختان، بهره گیری از رانت و زمین خواری، چرای بی رویه و بدون نظارت دام ها، تصرفات غیرقانونی جنگل، توسعه ناموزون و بدون برنامه ریزی گردشگری، بهره گیری از روش های نامناسب کشاورزی، آتش سوزی جنگل ها و ده ها مورد دیگر این اکوسیستم پرارزش انسانی را با چالش و مشکلات جدی مواجه کرده است.