مهر از نابودی تدریجی تالاب انزلی گزارش می دهد جوخه دو نفره برای یک گنجینه ملی، ناظر و کارفرما سازمان محیط زیست

به گزارش باغ من کارشناسان مشکل اصلی تالاب انزلی را کم آبی عنوان می کنند اما سازمان محیط زیست علاوه بر صدور مجوز برای سد لاسک، حامی طرحی شده که برخی آنرا تیر خلاص بر پیکر تالاب انزلی می دانند.
خبرگزاری مهر، گروه جامعه- مسعود بُربُر: قایقی از میان گل های لاله مردابی آرام پیش می رود. اردک بلوطی سر در آب فرو می برد و عقاب تالابی چرخ زنان از قلمروی سرسبزش سان می بیند. پرستویی در قوسی بلند آسمان ابری را قیچی می کند، حواصیل خاکستری از کناره ی آب به تماشا نشسته و نی های بلند و نیلوفرهای آبی چندین جزیره کوچک را در خود پنهان کرده اند. مدت ها این تصویر آشنای تالاب انزلی بوده اما حالا نگین گیلان از این وضعیت آرام و بی دغدغه خارج شده است. حالا عمق آب آنقدر کم شده که پره های قایق ها به کف تالاب گیر می کند، بوی تعفن تالاب را فراگرفته و مقرر است سدسازان با مجوز رسمی سازمان محیط زیست همین مقدار آب را هم از تالاب انزلی دریغ کنند. طرحی هم برای نجات تالاب «با فناوری نانو» رقم خورده است که بیشتر از آنکه آرامش خاطر به ارمغان آورده باشد دل مردم و فعالان محیط زیست را لرزانده است. اما معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست همه این ها را طبیعی، مجاز، سنجیده و در جهت ملاحظات محیط زیستی می داند.
محیط زیست نمی تواند در راه اجرای پروژه لجن زدایی از بستر تالاب انزلی به صورت همزمان بعنوان کارفرما، پیمانکار و ناظر طرح عمل کند مسعود تجریشی گفته: نگرانی های شاکیان در موضوعات مختلف پیش از صدور مجوز طرح سد لاسک مد نظر بوده و مجوز زیست محیطی برای طرح مذکور با در نظر گرفتن تمام جوانب و ملاحظات زیست محیطی صادر و برای حصول اطمینان از رعایت آنها از مجری طرح تعهدات لازم زیست محیطی دریافت شده و در نهایت اداره کل حفاظت محیط زیست استان گیلان موظف به نظارت و پیگیری به منظور حسن انجام تعهدات خواهد بود. اما سد لاسک تنها سرباز تیرانداز جوخه اعدام تالاب انزلی نیست. نماینده مردم بندر انزلی در مجلس ضمن اعلام اختصاص بودجه ۸۵۰ میلیارد تومانی برای احیای تالاب انزلی در مورد گروهی که با حمایت های سازمان حفاظت محیط زیست بعنوان مجری طرح احیاء تالاب انزلی معرفی شده اند تصریح می کند: این گروه تحقیقاتی طبق نتایج مطالعات و آزمایشات انجام شده معتقدند با علم نانو می توان بستر تالاب را لجن زدایی و به مقدار قابل توجهی به عمق آن اضافه کرد.
محیط زیست متوجه نیست وقتی علت هنوز باقی است بفرض هم اگر شرکت مزبور به طور اصولی معلول را از بین ببرد باید مرتب قرارداد برای پاکسازی تجمع رسوبات آلی و معدنی جدید تمدید شود حسن خسته بند عدم به رسمیت شناختن تیم تحقیقاتی مورد حمایت سازمان حفاظت محیط زیست توسط ستاد نانو کشور را موضوعی بسیار نگران کننده دانسته و تصریح می کند: طبق آخرین رایزنی ها ستاد نانو گروهی که برای اجرای پروژه های احیاء تالاب انزلی معرفی شده را به رسمیت نمی شناسد. وی با تاکید بر اینکه محیط زیست نمی تواند در راه اجرای پروژه لجن زدایی از بستر تالاب انزلی به صورت همزمان بعنوان کارفرما، پیمانکار و ناظر طرح عمل کند عنوان می کند: این مورد هم یکی دیگر از ملاحظات و نقصها پروژه احیاء تالاب انزلی است که با چهارچوب ها و چارچوب قانونی فاصله دارد.تیر خلاص بر پیکر زخمی تالاب انزلییک عضو پیشین شورایعالی جنگل هم در گفتگو با خبرنگار مهر اجرای این طرح را «تیر خلاص جهل بر پیکر زخمی در حال فروپاشی تالاب انزلی» می داند و می گوید: برای احیای یک سیستم طبیعی پیش از هر اقدامی علت یا علت های تخریب شناسایی و برای حذف آن اقدام عاجل معمول می شود. دو علت عمده که تجمع رسوبات آلی و معدنی را در تالاب انزلی از حد کنترل خارج کرده و زیست پالائی طبیعی را غیر ممکن می سازد، عبارتند از رسوب گذاری ناشی از سوء مدیریت سازمان جنگل ها در حوضه آبریز تالاب که نیاز است با تدوین و اجرای برنامه عمل آبخیزداری با محوریت عملیات بیولوژیک تهدید تا حد مقبول تعدیل شود. دیگر علت عمده فاضلاب مناطق مسکونی، صنعتی و… است که به این اکوسیستم شکننده و منحصر به فرد سرازیر می شود که لزوم دارد در اسرع وقت حسب ضوابط موجود اعمال قانون لازم معمول شود.
اگر دی اکسید تیتانیوم در زنجیره غذائی به انسان انتقال یابد ریسک عفونت در بدن انسان را زیاد می کند، همینطور اختلال در ترکیب ویتامین ها را فراهم می آورد و در محل مورد استفاده هرگونه تماس بدنی خطرناک می باشد مرتضی شریفی ادامه می دهد: محیط زیست، کاری به دلیل ها ندارد. با چراغ خاموش و به طور شبهه بر انگیز قرارداد حدود هزار میلیاردی با یک شرکت نانو صنعت منعقد می کند که بدون رزومه قابل قبول در محیط زیست طبیعی و تالاب ادعا دارند که معلول را از بین خواهند برد. یعنی محیط زیست متوجه نیست وقتی علت هنوز باقی است بفرض هم اگر شرکت مزبور به طور اصولی معلول را (که چنین نیست) از بین ببرد باید مرتب قرار داد برای پاکسازی تجمع رسوبات آلی و معدنی جدید تمدید شود. وی تصریح می کند: مباحث مطروحه در ارتباط با سهامداران شرکت یاد شده و دغدغه رانت هم مطرح است. نظر به حساسیت امر انتظار است دستگاه های ناظر در ارتباط با رزومه فنی شرکت و سهامداران آن شفاف سازی کنند. حتی برای پروژه های تحقیقی معمول است ضمن اشاره به تحقیقات مشابه انجام گرفته در سطح جهانی و ملی و بکار مشابه فرد حقیقی و حقوقی هم اشاره شود. اجرای طرح پایلوت با حساسیت بیشتر در مرحله بعدی انجام می گیرد. گفته می شود بدون ذکر نمونه ای که در دنیا اجرا شده باشد برنامه اجرائی در سطح کل تالاب در دست اقدام است و شایسته نیست اجازه داده شود تیر خلاص جهل بر پیکر زخمی در حال فروپاشی تالاب انزلی فرود آید. عضو پیشین شورایعالی جنگل می گوید: من هیچگونه تخصصی در نانوتیتانیوم ندارم منتها بعنوان جنگلبان و محیط بان انتظار دارم همانطوری که مدیر شرافتمند اداره محیط زیست انزلی چنین خواسته، به صورت مستند و شفاف اثرات محیط زیستی آن بیان شود هرچند که البته حضرات می فرمایند اثر سوء ندارد! در صورتیکه با یک مرور منابع (Titanium dioxide TiO2) در حد اطلاعات عمومی در می یابیم اگر دی اکسید تیتانیوم در زنجیره غذائی به انسان انتقال یابد ریسک عفونت در بدن انسان را زیاد می کند و این بدین مفهوم است که سیستم ایمنی بدن از کار می افتد و این یعنی سرطان. همینطور اختلال در ترکیب ویتامین ها را فراهم می آورد و در محل مورد استفاده هرگونه تماس بدنی خطرناک می باشد. پس اعتقاد راسخ داریم در جهت منفعت طلبی دارند به مردم دروغ می گویند.یک پنجم آب تالاب انزلی از دست می رود / دلیل کلنگ زنی مخفیانه چیست؟عضو هیئت علمی مؤسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع درباره سد لاسک که دیگر عضو جوخه دونفره اعدام تالاب انزلی است به خبرنگار مهر می گوید: وزیر نیرو با حضور استاندار، چند مقام محلی و نماینده مجلس به صورت مخفیانه پروژه را کلنگ زنی کردند. من از منطقه بازدید کردم و اغلب هموطنان ما در ۶ یا ۷ روستایی که مقرر است زیر آب برود به شدت نگران این ماجرا هستند و معترضند که چرا عملیات کلنگ زنی اینقدر مخفیانه بوده است. حتی رئیس شورای شهر لاسک گفتند که اصلاً اجازه ندادند که من در این مجلس حضور پیدا کنم.
۱۰۰ هکتار از جنگل های پرارزش هیرکانی را قطع نماییم، دو هزار نفر را آواره نماییم، هزار میلیارد تومان هزینه نماییم و یک پنجم آب ورودی به تالاب انزلی هم از دست برود؟
محمد درویش تاکید می کند: چند روستا یا کلاً زیر آب می روند و یا بخش هایی از آنها زیر آب می رود و زمینهای آنها از دسترس خارج می شود. اهالی به شدت از این مسئله احساس سرخوردگی و نگرانی می کنند. یکی از نکات مهم در سدسازی، بحث های اقتصادی اجتماعی آن است. یعنی اگر نتوانند جامعه مردمی را راضی کنند، نباید سد ساخته شود و اینها چون نمی توانستند این جامعه فردی را راضی کنند، مخفیانه کلنگ راه اندازی سد را زده اند که این واقعاً بی اخلاقی بزرگی است. این فعال محیط زیست اخطار می دهد: ۱۰۰ هکتار از جنگل های پرارزش هیرکانی را قطع نماییم، نزدیک به دو هزار نفر را آواره نماییم و هزار میلیارد تومان هزینه نماییم و در نهایت این آب که مقرر است به تالاب انزلی برود، تالابی که به شدت با کمبود آب ورودی مواجه می باشد و در حال خشک شدن است، یک پنجم از آب موجود را از دست بدهد؟درویش ادامه می دهد: تالاب بین المللی انزلی که زمانی عروس تالاب های ایران بود، حالا بوی تعفن زیادی می دهد که نمی توانید نزدیک آن شوید. بیشتر از ۷۰ لوله فاضلاب مستقیماً فاضلاب صنعتی و خانگی را وارد تالاب انزلی می کند. آن وقت طرح تصفیه خانه تالاب انزلی ۴۰۰ میلیارد تومان اعتبار می خواهد که چون تأمین نشده، ساخته نشده است.عمق تالاب به نیم متر رسیده استپونه نیکوی، فعال محیط زیست، هم درباره کاهش آب ورودی به تالاب انزلی به خبرنگار مهر می گوید: تالاب انزلی از سال ۵۴ جز فهرست تالاب های بین المللی تحت کنوانسیون های بین المللی رامسر به ثبت رسیده است که آب شیرین دارد و از ۱۱ حوضه آبخیز تغذیه می شود. عمق ۱۵-۱۶ متری که تالاب در سالهای قبل داشته الان به کمتر از نیم متر رسیده است و یکی از بزرگترین مشکلات آن کم آبی است که عده ای بدون عرضه هیچ سند علمی مشکل آنرا رسوبات اعلام می کنند. تاکید می کنم هیچ سند علمی ای برای این ادعا وجود ندارد.
تا روز سی ام اردیبهشت در صفحه مربوط به سد لاسک در درگاه شرکت مدیریت منابع آب ایران هدف از ساخت این سد کشاورزی عنوان شده بود اما بعد از چاپ گزارشی در رسانه ها دوستان به صرافت افتادند که شرب را هم به اهداف بیافزایند نیکوی تاکید می کند: مشکل اصلی تالاب کم آبی است اما اینها به بهانه رسوبات، زمین را می کنند. ورودی آب هم بسیار کم شده و همینطور پسرفت آب دریا هم بی تأثیر نبوده که البته مشکل اصلی نمی تواند این باشد. مشکل اصلی تالاب انزلی کم آبی و عدم تأمین حقابه است. وی در پاسخ به اینکه سد لاسک چه مشکلی برای تالاب بوجود می آورد می گوید: حدود ۱۰ درصد از آب تالاب را رودخانه امامزاده ابراهیم تأمین می کند که اگر این سد راه اندازی شود در واقع میخ است بر تابوت تالاب. در نظر بگیرید در کنار کاهش ورودی آب، ورود فاضلاب های خانگی شهرستان های رشت، بیشتر از ۷۰ دهنه فاضلاب انزلی، فاضلاب های صومعه سرا، فومن و ماسال را هم داریم که وارد تالاب انزلی می شود. این فعال محیط زیست یادآور می شود: شهریور ماه سال قبل بود که عنوان کردیم برپایه قانون دسترسی آزاد به اطلاعات، می خواهیم مجوز سد را ببینیم و اگر این سد مجوز دارد به ما نشان دهید چون سند ارزیابی آن پر از اشتباه است. سند ارزیابی زیست محیطی را بررسی کردیم و گفتیم از بزرگترین صدمه سد لاسک یعنی صدمه هایی که به تالاب انزلی وارد می نماید هیچ اشاره ای در سند ارزیابی نیست. بعد در جلسه ای عنوان کردند مجوز داریم و وقتی این مورد را رسانه ای کردیم، آذرماه ۹۷ خبری منتشر گردید که مجوز سد لاسک صادر شد. یعنی در شهریور ۹۷ برای سدی که مجوز نداشت، سوله، کلنگ و روبان کاری کرده بودند و وزیر قصد آمدن داشت که با ورود خردمندانه تشکل ها و فعالان محیط زیستی به تعویق افتاد.
از بزرگترین صدمه سد لاسک یعنی صدمه هایی که به تالاب انزلی وارد می نماید هیچ اشاره ای در سند ارزیابی نیست. این چه سدی است که اول می گویند لاستیکی است و بعد بتنی؟ ۵۱۸ میلیارد تومان فقط برای تجهیز کارگاه؟ چرا اینها برای آبخیز داری هزینه نمی شود؟
نیکوی ادامه می دهد: حالا با این توضیح سؤالات بسیاری در ذهن مردم به وجود می آید. اولاً چرا برای سدی که مجوز ندارد وزیر دعوت می کنید که زمین کلنگ بخورد؟ چرا سند ارزیابی اینقدر مشکل دارد؟ آیا سند ارزیابی تصویب شده است؟ این چه سدی است که اول می گویند لاستیکی است و بعد بتنی و بعد بهانه دیگر می گیرند؟ اول می گویند ۶ روستا، بعد ۷ و بعد هم می گویند کلاً یک روستا زیر آب می رود؟ اول می گویند مشکل کشاورزی بعد می گویند مشکل آب آشامیدنی و در مسافرت دوم وزیر به قصد کلنگ زنی که در تیترها به بازدید تغییر می کند. وی تصریح می کند: می گویند ۷۵ درصد آب پشت سد را می خواهند به حقابه محیط زیستی اختصاص بدهند! این عدد خیلی کذایی است این عدد یعنی تقریباً تمام آب سد، چون برخی تبخیر می شود و باقی رسوبات است. با این حساب شما اصلاً چرا می خواهید سد بزنید؟ در یکی از پر باران ترین مناطق بهانه ی آب آشامیدنی را آورده اند. تالاب انزلی همین الان وضعیت نامساعدی دارد حالافکر کنید همین نفس های بریده بریده اش را هم بخواهیم از او بگیریم. چرا در معادلات و فرمول هایی که برای سد نوشته اند اینقدر تناقض وجود دارد؟ ۵۱۸ میلیارد تومان فقط برای تجهیز کارگاه؟ چرا اینها برای آبخیز داری هزینه نمی شود؟از مطالعات لازم بی بهره ایمکشمکش بین فعالان محیط زیست و کارشناسان آب بر سر سدسازی کشمکش تازه ای نیست اما حتی کارشناسان صنعت آب هم روی خوشی به سد لاسک نشان نمی دهند.
محمد کهنسال، کارشناس صنعت آب، در اینباره به خبرنگار مهر می گوید: در مورد سد لاسک در عجبم که چطور معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست در تمام مصاحبه اش به انسان و اجتماع و مسائل مبتلا به اجتماعی ناشی از این دست پروژه ها که در مورد لاسک مردم چند روستا را آواره می کند حتی به قدر حرف و کلمه ای نپرداخته است.
موضوع برآورد نیاز آن هم برای سالهای آینده پیچیدگی های زیادی دارد که ما از داشتن چنین مطالعه یا پژوهشی اساساً بی بهره هستیموی ادامه می دهد: عمده مصارف آب را به سه زمینه صنعتی، کشاورزی و شرب دسته بندی می کنند و جالب اینجاست که تا روز سی ام اردیبهشت در صفحه مربوط به سد لاسک در درگاه شرکت مدیریت منابع آب ایران هدف از ساخت این سد کشاورزی عنوان شده بود اما بعد از چاپ گزارشی در رسانه ها در روز مذکور با عنوان «سد لاسک به نام شرب، به بهانه کشاورزی» دوستان به صرافت افتادند که شرب را هم به اهداف بیافزایند!کهنسال توضیح می دهد: فرض نماییم می خواهیم در محدوده جغرافیایی استان گیلان نیازهای آبی مثلاً سال ۱۴۳۰ را برآورد و برای تامین آن برنامه ریزی نماییم. آیا می شود از کارشناس هر اداره در هر شهرستان اطلاعاتی را به صورت مستقل دریافت کرد و با جمع کردن آنها به عدد و رقم مورد نیاز رسید؟ پاسخ کسی که ذره ای اطلاع از علم برنامه ریزی و مدیریت داشته باشد اساسا به این سوال منفی است. مبحث برآورد نیاز آن هم برای سال های آینده پیچیدگی های زیادی دارد که لازم است مورد بررسی دقیق قرار گیرد و تدوین چنین برنامه ای زمانی قابل اتکا است که حاصل پژوهش و مطالعه یک تیم کامل از متخصصین زمینه های مختلف فنی، اکولوژیکی، اقتصادی، مدیریت، علوم انسانی شامل جامعه شناسی، علوم سیاسی و … باشد. ما از داشتن چنین مطالعه یا پژوهشی اساساً بی بهره هستیم.