در گزارش باغ من تشریح شد سیل اخیر، واکنش سخت طبیعت به کنش های مدیریتی مان بود

به گزارش باغ من یک کارشناس جغرافیای سیاسی اظهار داشت: در اقلیم ایران، خشک بودن و نیمه خشک بودن قاعده، و ترسالی استثناست. عرض جغرافیایی ما، اجازه ی ایجاد اقلیم مرطوب دراز مدت را نمی دهد و به اقلیم خود باز می گردیم.

یک کارشناس جغرافیای سیاسی و عضو انجمن ژئوپلیتیک ایران درباره بلایای طبیعی اخیر در کشور به خبرنگار مهر اظهار داشت: سیل، آتشفشان، زلزله و… پدیده های طبیعی کره‌ی زمین هستند. هرکدام از این پدیده ها به صورت ذاتی بحران آفرین نیستند، بلکه این خود ما انسان ها هستیم که با عدم رعایت مسائل گوناگون، آنها را تبدیل به بحران هایی عظیم و مخاطره آفرین می نماییم.
سعید صادق لو توضیح داد: در هنگام و یا پس از یک بارندگی شدید، مقدار دبی رودخانه به سرعت افزایش یافته و در نتیجه آب از بستر عادی خود سر ریز و دشت سیلابی و مناطق اطراف را دربر می گیرد و از آن بعنوان سیل یاد می شود که این، پدیده ای کاملاً طبیعی است و اثرات مثبت و قابل تأملی بر روی طراوت محیط و حاصل خیزی خاک دارد. حال چنانچه یک سیل باعث ویرانی می شود و تبدیل به بلای عظیم می شود، مقصر اصلی آن خود ما انسان ها و نحوه مدیریت فضای جغرافیایی مان است.
وی تصریح کرد: ما با مدیریت های خود می توانیم بگونه ای عمل نماییم که خسارات سیل به حداقل ممکن آن برسد. البته این سیر مدیریتی زمان بر و پایدار می باشد و حاصل تصمیمات یک روزه و یک هفته ای نیست.
این کارشناس محیط زیست و جغرافیای سیاسی خاطرنشان کرد: اگر دقت کرده باشیم، در دو سال اخیر معمولاً بارش ها رگباری و بعضاً کوتاه مدت بوده اند، و این یکی از خصوصیات مناطق بیابانی است. بنابراین در اقلیم بیابانی احتمال سیلابی شدن بیشتر است. نگاهی به وضعیت اقلیمی ایران، ما را متوجه واقعیات قابل توجهی می کند. میزان بارش های ۵۰ ساله ایران ۲۵۰ میلیمتر بوده است، که البته در چند سال اخیر، هیچ زمانی به این میزان در سال نرسیدیم. اما امسال شاهد بارش هایی خیره کننده در کشورمان بودیم، به نحوی که در انتها اسفندماه (ماه ششم در سال آبی)، به میانگین ۵۰ ساله‌ی ۲۵۰ میلی متر رسیدیم و الان که در ایام پایانی فروردین قرار داریم، میزان آن حدوداً به ۲۹۰ میلی متر رسیده است.
صادق لو افزود: اقلیم ایران، به صورت کلی، اقلیمی خشک و نیمه خشک است. به عبارت دیگر، در اقلیم ایران، خشک بودن و نیمه خشک بودن یک قاعده، و ترسالی یک استثنا است. الان در آن استثنا قرار داریم. هرچند کسی دوست ندارد که نعمتی به اسم بارش های فراوان قطع شود اما واقعیت آن است که به احتمال زیاد، ما در سال های بعد به نظم طبیعی اقلیمی مان که بارش کم است، بازخواهیم گشت. بنابراین نباید از بارش های امسال فریب بخوریم و فکر نماییم که اقلیم ایران از این به بعد فوق العاده پر بارش خواهد بود. امکان دارد یک یا دوسال بارشمان خوب باشد، اما در انتها، به اقلیم خود بازخواهیم گشت. یادمان نرود که عرض جغرافیایی ما، اجازه ی ایجاد اقلیم مرطوب دراز مدت را نمی دهد، و معمولاً دوره های ترسالی بیشتر از یکسال و دو سال نیست.
وی در پاسخ به این پرسش که چگونه می توانیم به سیل بعنوان کنش طبیعی زمین احترام بگذاریم اظهار داشت: مهمترین مسئله، مکان یابی صحیح و استاندارد برای فضای سکونتگاهی شهری و روستایی است. ما نباید به حریم رودخانه وارد شویم، اگر وارد شویم، رودخانه از حیثیت و دارایی خود دفاع می کند و پاسخ دندان شکنی به این تجاوز ما انسان ها به حریم خودش خواهد داد، هر چند اگر مدت زمان واکنش رود به کنش ما، سالیان درازی مثلاً ۵۰ سال طول بکشد، اما به هر حال اتفاقی است که روی دادن آن حتمی است، هر چند دیر و دور. اتفاقی که امسال بعد از گذشت صد سال برای برخی مناطقمان افتاد.
این کارشناس جغرافیای سیاسی توضیح داد: منظور از حریم رود، در واقع محدوده اطراف رودخانه، بعد از بستر آن است. به صورت معمول در جهان میزان حریم های متفاوتی برای جریان های آبی تعریف می کنند. بسته به میزان دبی رودخانه، سوابق سیلابی آن، شکل و شیب حوضه و…، این ارقام متفاوت می باشد و معمولاً میزان آن بین ۱۰ الی ۳۰ متر است. این جمله به این مفهوم است که ما نباید به این حریم وارد شویم و ساخت و ساز داشته باشیم.
صادق لو در پاسخ به این پرسش که آیا ما در کشورمان این حریم را رعایت می نماییم و به آن اهمیت می دهیم یا نه اظهار داشت: نکته قابل تأمل این است که ما به حریم دریاها هم احترام نمی گذاریم، چه برسد به حریم رودخانه ها، مسیل ها و کانال های آبی. ازاین رو یکی از مهمترین عوامل در افزایش خسارات سیلاب های اخیر، همین پدیده بوده است.
وی تصریح کرد: نکات دیگری که ما می توانستیم انجام دهیم ولی غفلت کردیم فرهنگ سازی جدی و توسعه فرهنگ محیط زیست محور و اهمیت دادن و احترام گذاشتن به حقوق بنیادی طبیعت، ساختن بندها، حوضچه ها و مراکز ذخیره سازی آب های سطحی مختلف و مقاوم در اطراف شهرها و روستاهایمان و ایجاد کانال های مناسب (از نظر کمی و کیفی) در داخل شهرها و روستاها به جهت هدایت آب های سطحی حاصل از بارش به مراکز ذخیره سازی آب های سطحی بوده است.
این کارشناس جغرافیای سیاسی افزود: مبارزه جدی با پدیده های کوه خواری، رودخواری، جنگل خواری و زمین خواری (مبارزه با بیابان زایی) و توجه جدی به کاشت گونه های گیاهی مناسب در محدوده شهرها، روستاها و مناطق پایکوهی (به علت اینکه وجود گیاه در خاک، باعث جذب آب در خاک می شود و از شدت جریان آب سطحی می کاهد) از دیگر مواردی است که باید در نظر داشته باشیم.
صادق لو با تاکید بر لزوم توجه جدی به امر مدیریت بحران اظهار داشت: یادمان باشد که ۷۰ درصد از وظایف مدیریت بحران برای پیش از وقوع حوادث است، به این صورت که از راه سیاست گذاری های کلان و بلندمدت و اقدامات فرهنگی، اجتماعی و عمرانی، زمینه آنرا ایجاد نماییم تا در صورت وقوع بحران، مقدار حوادث را به حداقل میزان ممکن برسانیم. برخی گمان می کنند مدیریت بحران صرفاً برای پس از حادثه و پخش امکانات رفاهی و اجتماعی در بین بحران زدگان است، در صورتیکه از نظر علمی این گونه نیست.
وی خاطرنشان کرد: طبیعی است که با رعایت موارد گفته شده در سیاست گذاری های توسعه، نه تنها سیل تبدیل به بلا نمی گردد، بلکه از نعمات سیل مانند افزایش ذخیره سازی آب مورد نیاز شهروندان و امور کشاورزی و صنعت بهره مند خواهیم شد. آن موقع خواهد بود که سیل نه تنها نکات منفی ندارد، بلکه یک نعمت است، محیط را طراوت می دهد و هیچ ضرر و زیانی ندارد. در صورت رعایت این نکات، کشاورزان بعد از سیل ها، مراسم شکرگزاری و جشن به راه خواهند انداخت از اینکه زمین هایشان بدون متحمل شدن کمترین آسیبی، حاصل خیزتر و پررونق تر خواهد شد.
صادق لو در انتها اظهار داشت: با عنایت به شرایط موجود، تا زمانی که مدیریت های ما، بلند مدت و کارشناسی شده نباشد و تا زمانی که احوال طبیعت زمین را درک نکنیم، امکان دارد هر بارش رگباری و کوتاه مدتی، به بحرانی عظیم تبدیل گردد.