گزارش باغ من به نقل از مهر؛ وارد ترسالی شده ایم، کمبود نه، هدررفت آب داریم

به گزارش باغ من آمارها نشان داده است ایران وارد دوره ترسالی شده اما با عنایت به این که اقلیم ما همواره دوره های ترسالی و خشکسالی پی در پی را تجربه می کند باید با استفاده از این فرصت فکری جدی به حال هدررفت آب کرد.

خبرگزاری مهر، گروه جامعه- مسعود بُربُر: بارندگی های بهار و پاییز امسال آرام آرام این تصور که ایران در دوران بلند مدت خشکسالی قرار دارد را زیر سؤال برد و بعضی از مدیران خبر از ترسالی دادند. دولتمردان گفتند تا ۱۴۰۰ خشکسالی نخواهیم داشت و برخی دیگر حتی اعلام نمودند وارد یک دوران بیست ساله ترسالی شده ایم. درصد رشد بارندگی در حوضه های مختلف هم مؤید این مورد است.
آن گونه که پژوهشکده اقلیم شناسی سازمان هواشناسی کشور به خبرنگار مهر اعلام نموده است میانگین بارش کشور از آغار سال زراعی جاری تا دوم دی ماه ۱۳۹۷ به مقدار ۹۱.۶ میلیمتر بوده است در حالیکه میانگین دوره مشابه بلندمدت در همین بازه زمانی ۶۲م م و سال قبل ۲۸.۴م م بوده یعنی که بارندگی امسال تا کنون نسبت به دوره مشابه بلندمدت و سال گذشته، به ترتیب ۴۷.۶ و ۲۲۲ درصد افزایش داشته است.
اما به راستی آیا ایران وارد ترسالی بیست ساله شده است؟ آیا به جای راه های صرفه جویی در آب شهری و بخصوص کشاورزی باید به دنبال توسعه و یافتن راهی برای مصرف آب باشیم؟
اسکناس هایمان را در شومینه نسوزانیم
رهبر معظم انقلاب: آب پشت سدها را ما اگر چنانچه جمع نماییم، [امّا] شبکه سازی درست نکنیم – کمااینکه متأسّفانه در موارد زیادی قضیّه از این مقرر است – خب این آب را درواقع هدر می دهیم
عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور در پاسخ به اینکه آیا بارندگی های اردیبهشت ماه و پاییز امسال به مفهوم ورود به ترسالی است به خبرنگار مهر می گوید: سال آبی از اول مهر شروع می گردد و تا آخر شهریورماه سال آینده ادامه دارد. ازاین رو بارندگی هایی که در شهریور داشتیم ربطی به سال آبی کنونی یعنی ۹۷-۹۸ ندارد اما واقعاً رخدادهای بارندگی امسال آبی از اول مهرماه تا الان خیلی خوب بوده و در ۶ حوضه اصلی که در کشور داریم در هر ۶ حوضه میزان بارندگی در این سه چهار ماهی که از سال آبی گذشته نسبت به سال قبل در همین مدت بهتر بوده است.
محمد درویش ادامه می دهد: نسبت به میانگین بلند مدت پنجاه ساله هم به جز حوضه مرزی شرقی که هنوز نسبت به میانگین بلند مدت ریزش آسمانی اش کمتر است در بقیه حوضه ها وضعیت بارندگی حتی از میانگین های دراز مدت هم بهتر بوده است. ما بهترین وضعیت را الان در حوضه خلیج فارس و دریای عمان داریم که ۱۹۷.۵ میلیمتر بارندگی داشته است و این میزان از متوسط پنجاه ساله کشور ۶۳.۶ درصد بیشتر است و از سال آبی گذشته هم ۳۵۵ درصد بیشتر است.
وی تصریح می کند: این ها نشان دهنده این است که در این سه چهار ماه اوضاع خوب بوده و شواهد نشان دهنده این است که واقعاً وارد ترسالی شده ایم اما اینکه بخواهیم بر طبق این قضاوت نماییم که خشکسالی کشور دیگر کلاً تمام شده است یا آن گونه که برخی مدیران و مسئولان می گویند که تا سال ۱۴۰۰ دیگر خشکسالی نخواهیم داشت یا حتی می گویند وارد دوره ۲۰ ساله ترسالی شده ایم این ها قضاوت های نادرست و غیرعلمی است و نشان دهنده این است که اقلیم این کشور را نمی شناسند.
عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور توضیح می دهد: ما همیشه در این کشور دوره های خشکسالی و ترسالی داشته ایم و همیشه میانگین ریزش های آسمانی ما از نظر انحراف معیار خیلی فاصله دارد و میانگین بارندگی ها امکان دارد گاهی ۷۰ تا ۸۰ درصد از یک سال به یک سال دیگر تغییر کند و این خصوصیت مناطق خشک است. خصوصیت مناطقی مثل ما که در کمربند خشک جهان قرار گرفته این است که قابل پیش بینی بر مبنای مدلهای مرسوم هواشناسی نیست و ما باید زندگی خودمان را به نحوی مدیریت نماییم که کمترین وابستگی را به منابع آب و خاک داشته باشیم تا از این تغییرات متأثر نشویم.
درویش ادامه می دهد: همین الان اگر بر مبنای عدد و آمار نگاه نماییم امسال نسبت به سال پیش بالاترین میزان رشد بارندگی را در حوضه مرزی شرقی داشتیم یعنی ۷۶۹ درصد میزان بارندگی امسال بالاتر از سال گذشته بوده اما کلاً بارندگی ما در این حوضه چقدر بوده است؟ ۱۱.۳ میلیمتر! سال گذشته چقدر بوده؟ تقریباً صفر میلیمتر. ازاین رو این اعداد و رشد بالا نباید ما را فریب بدهد. این ها واقعیت هایی است که باید به آن دقت کنیم.
وی با اشاره به اینکه به جای کم مصرف کردن باید به دنبال رفع هدررفت آب و مصرف بهینه باشیم می گوید: اصل نکته همین است و انتقاد ما به طرح های انتقال آب و سدسازی هم همین است که مگر ما همین میزان آبی که در اختیار داریم را درست مصرف می نماییم که شما می خواهید آب بیشتری تأمین کنید؟ مثل این است که فرزند لوس و ننرمان اسکناس های ده هزار تومانی را در شومینه بیاندازد تا خودش را گرم کند و سرمایه یک خانواده را به هدر بدهد و ما به جهت اینکه فرزندمان سردش نشود باز به او اسکناس های ده هزارتومانی بیشتر بدهیم.
شواهد نشان دهنده این است که واقعاً وارد ترسالی شده ایم اما اینکه برخی مدیران و مسئولان می گویند تا سال ۱۴۰۰ دیگر خشکسالی نخواهیم داشت یا حتی می گویند وارد دوره ۲۰ ساله ترسالی شده ایم این ها قضاوت های نادرست و غیرعلمی استعضو هیئت علمی مرکز تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور تاکید می کند: الان از نظر هدررفت آب استان یزد از آخر چهارم است. استانی که زمانی برای ما از نظر قنوت و قنات و قناعت الگو بوده الان درواقع هدر رفت آبش زیاد شده است. چرا این اتفاق افتاده؟ چون این احساس غلط برایشان بوجود آمده که آب هست و اگر نبود هم از سرشاخه های کارون و زاینده رود ما برایتان آب می آوریم و مصرف کنید و نگران هم نباشید و کارخانه های آب بر هم برایتان تاسیس می نماییم.وضعیت اصفهان از یزد هم بدتر است.
درویش اخطار می دهد: این نشان دهنده این است که ما هیچ فعالیت فرهنگی به جهت اینکه دانش مردم و معرفت شان را بیشتر نماییم که قدر آب را بدانند نکرده ایم و افزون بر این نتوانسته ایم قوانینی وضع نماییم که به شهروندانی که مسئولیت پذیر هستند و قدر آب را بیشتر می دانند جایزه بدهیم و در عوض آن هایی که قدر آب را نمی دانند جریمه های سنگین بکنیم.
وی نمونه می آورد: حتی نظام صدور قبض ما هم اصولاً هیچ ترفند بازدارنده ای ندارد. طرف برج می سازد و ۳۰ – ۴۰ واحد می فروشد و یک کنتور آب مشترک می گذارد و بر مبنای تعداد نفر تقسیم می کند. این طور هر شهروندی می گوید من چه انگیزه ای دارم؟ اصلاً اگر من استفاده نکنم واحد بغلی استفاده می نماید و پولش را باید من بدهم در حالیکه دولت می تواند برای صدور پروانه آخر کار شرط بگذارد همان گونه که یک کنتور برق هر واحد دارد یک کنتور آب هم داشته باشد و به همین سادگی می توانیم تولید انگیزه نماییم.
درویش ادامه می دهد: در سمنان هم الان همین اتفاق می افتد. با ۱۰ هزار میلیارد تومان هزینه می خواهیم انتقال آب انجام بدهیم. در حالیکه استاندار قبلی سمنان می گفت ما ۵۰۰ میلیون متر مکعب آب را فقط در کشاورزی هدر می دهیم که اگر آن ۵۰۰ میلیون را زنده نماییم دیگر لازم نیست با انتقال آب به اکوسیستم شمال و خزر خسارت بزنیم. اگر همه راه ها را رفتیم و بازده آبیاری مان به حد معقولی رسید و باز کمبود آب داشتیم آن وقت هم می توانیم از دریای عمان آب را شیرین و استفاده نماییم. یعنی در آن حالت هم شیرین سازی بر انتقال آب اولویت دارد.
وی اخطار می دهد: انتقال آب به هیچ عنوان سفارش نمی گردد چون که به شدت به ضرر اکوسیستم است و عامل اختلافات است. در حالیکه دریای عمان را داریم که به اقیانوس ها وصل است و به سادگی می توانیم با سیستم های خورشیدی آب را شیرین نماییم و هر جا که کمبود داشتیم استفاده نماییم.
همه ی مسئولان، دست اندرکار مبحث آب بشوند
اغلب وقتی صحبت از بهینه سازی مصرف آب می گردد انگشت افترا دولتمردان به سمت شهروندان و شیرهای آب خانگی اشاره می رود. این در شرایطی است که هدررفت آب در حوزه کشاورزی به حدی بوده که بارها یاد شده و اعتراض رهبر معظم انقلاب هم قرار گرفته است.
استاندار قبلی سمنان می گفت ما ۵۰۰ میلیون متر مکعب آب را فقط در کشاورزی هدر می دهیم که اگر آن ۵۰۰ میلیون را زنده نماییم دیگر لازم نیست با انتقال آب به اکوسیستم شمال و خزر خسارت بزنیمایشان طی بیاناتشان در حرم مطهر رضوی در شروع سال ۱۳۹۰ فرموده اند: امروز نود درصد آبی که ما در کشور مصرف می نماییم، در بخش کشاورزی مصرف می گردد. اگر دولت به توفیق الهی بتواند شیوه های آبیاری کشاورزی را اصلاح کند، اگر از این نود درصد، ده درصد کم بشود، شما ببینید چه اتفاقی می افتد. غیر از بخش کشاورزی، در همه ی بخشهای دیگر – بخش خانگی، بخش صنعتی و بخشهایی که احتیاج به آب دارد – ما فقط از ده درصد آب کشور داریم استفاده می نماییم. اگر ما بتوانیم در بخش کشاورزی ده درصد صرفه جویی نماییم، ببینید چه اتفاقی می افتد. در واقع امکانات بهره برداری از آب در بخش غیر کشاورزی دو برابر می گردد که این بسیار چیز مهم و باارزشی است.
رهبر معظم انقلاب در سخنان تاریخی خود در هفدهم اسفندماه ۱۳۹۳ هم تاکید کردند: یک مسئله مسئله ی آب و مصرف آب [است]. این چیز با این عظمت، ارزش این را ندارد که همه ی مسئولین، دست اندرکار بشوند و بروند دنبال این قضیّه؟ با آبیاری قطره ای، با شبکه سازی های درست و خوب [صرفه جویی کنند]. آب پشت سدها را ما اگر چنانچه جمع نماییم، [امّا] شبکه سازی درست نکنیم – کمااینکه متأسّفانه در موارد زیادی قضیّه از این مقرر است – خب این آب را در واقع هدر می دهیم، تبخیر می گردد می رود؛ علاوه بر این که حالا مشکلاتی هم پشت سدها به وجود می آید. کارهای فراوانی است که باید انجام بگیرد؛ اینها جزو چیزهای بسیار مهم می باشد.
زمستان پرآبی پیش رو نیست
علاوه بر هشدارها و تنذیرهای یاد شده به نظر نمی رسد که پیش بینی های هواشناسی هم خبر از اتفاق خارق العاده ای در وضعیت بارندگی کشور داشته باشد. آن گونه که پژوهشکده اقلیم شناسی سازمان هواشناسی کشور اعلام نموده پیش بینی می گردد میانگین بارش کشور در فصل زمستان در محدوده نرمال تا کمتر از نرمال باشد.
بر اساس این گزارش روند ماهانه بارش، کاهش تدریجی آنرا از دی تا اسفند ۱۳۹۷ نشان داده است و به نظر می رسد بیشترین کاهش در اسفند رخ دهد. بارش از هفته دوم دی ماه تا اوایل بهمن، بخصوص در جنوب غرب کشور متمایل به بیشتر از نرمال می باشد که در مناطق سردسیر به شکل برف خواهد بود و احتمال نابهنجاری منفی دمای هوا در دی بیشتر از دو ماه دیگر فصل زمستان است.
بر این اساس باوجود بارش های بیشتر از نرمال در فصل پاییز، انتظار می رود میانگین بارش کشور در فصل زمستان در محدوده نرمال تا کمتر از آن باشد و همان گونه که محمد درویش می گوید اقلیم کشور ما همواره دوره های خشکسالی و ترسالی پی در پی را تجربه کرده است. بدین ترتیب از الان می توان تصور کرد که با زمستان خشک پیش رو بار دیگر انگشت افترا دولتمردان به سمت شهروندان دراز شود. باآنکه اسراف در مصرف آب به هیچ عنوان در فرهنگ ایرانی و اسلامی جایی ندارد اما همان گونه که مقام معظم رهبری اشاره کرده اند، هدررفت بزرگ آب در ایران جای دیگری است و باید به جای فشار همیشگی بر شهروندان، با استفاده از یاری طبیعت و فرصت پرارزش و نادری که پیش آمده فکری به حال سدهای بی فایده و مخرب و کشاورزی با بهره وری پایین کرد.