وجود رادیوم در رسوبات کارخانه ید؛ پرونده کانسارخزر پیچیده تر شد، نگرانی کارشناسان ازچشم پوشی مسئولان

باغ من: گرگان- مسئولان وجود مواد رادیوم (دارای یون های رادیواکتیو) در رسوبات کارخانه ید گلستان را تایید می کنند اما معتقدند بر خلاف اخطار کارشناسان فاضلاب کانسار خزر خطرزا نیست.

خبرگزاری مهر، گروه استان ها- زهرا بهرامی: مسئولان محیط زیست گلستان وجود رادیوم (که به قول کارشناسان ماده ای رادیواکتیو است) در رسوبات کانسار خزر را تایید می کنند اما بر بی خطر بودن فاضلاب و پساب این کارخانه تاکید دارند؛ موضوعی که کارشناسان محیط زیست خلاف آنرا بیان می کنند و نسبت به اثرات نامطلوب ورود این مواد به تالاب اینچه اخطار می دهند.
بیش از یک دهه از آغاز فعالیت اولین کارخانه استحصال ید کشور در اراضی شمالی استان گلستان می گذرد، فعالیتی که از همان ابتدا با هشدارهای کارشناسان و فعالان محیط زیست در خصوص وجود آلودگی های شدید پسالاب و فجایعی که اکوسیستم تالابی «تالاب اینچه» را تهدید می کند، همراه بود.
ماه گذشته یک بار دیگر وجود مواد شیمیایی و رادیواکتیو در پساب کارخانه کانسار خزر و خطرزا بودن این مواد، در رسانه ها و فضای مجازی قوت گرفت.
البته این مورد بازتاب های حاشیه ای هم به همراه داشت و شکایت مدیرکل محیط زیست گلستان از الهه موسوی، روزنامه نگار حوزه محیط زیست اولین حاشیه های انتشار گزارش در مورد کارخانه ید در گلستان بود.
ممکن است ایراداتی وجود داشته باشد
مدیرعامل شرکت کانسار خزر درباره حواشی این شرکت در فضای مجازی و مسائلی که پیرامون رادیواکتیو داشتن فاضلاب این کارخانه مطرح می شود، اظهار داشت: در حق این شرکت کم اجحاف نشده است و در این مدت (بیش از ۱۰ سال فعالیت) با تعویض مدیر کل محیط زیست پارامترهای اندازه گیری پساب کارخانه ید هم تغییر کرده است.
منصور خواجه اضافه کرد: به صورت قطع و یقین صنعتگر بر اساس پارامترهای اعلام شده، پساب و تصفیه خانه را تنظیم می کند و با تغییر در پارامترها و کمبود زمین، گزینه های کنترل کم است و امکان دارد ایراداتی وجود داشته باشد.

وی افزود: از سال ۱۳۸۳ که فعالیت این کارخانه شروع شده تمام دغدغه های محیط زیست، منابع طبیعی و آب منطقه ای را رفع کردیم تا خیال همه راحت باشد.
مدیرعامل کانسار خزر با اشاره به این که با هزینه شرکت پساب را به تالاب اینچه هدایت کردیم، خاطرنشان کرد: کانسار خزر تنها واحد تولید کننده ید در کشور است و صنعت استراتژیک محسوب شده و هم اکنون مواد اولیه کارخانه های تولید نمک یددار و سه تا چهار کارخانه پتروشیمی از کانسار خزر تامین می گردد. هیچ معدن سبزی در کشور وجود ندارد و بهتر است در این شرایط اقتصادی، اثرات مثبت و منفی تولید ید در کشور در کنارهم دیده شود
خواجه تصریح کرد: هم اکنون هیچ معدن سبزی در کشور وجود ندارد و بهتر است در این شرایط اقتصادی، اثرات مثبت و منفی تولید ید در کشور در کنارهم دیده شود.
خواجه هرچند با انتقاد از اداره کل حفاظت محیط زیست گلستان توپ مشکلات موجود در مورد فاضلاب و پساب کارخانه را در زمین این اداره کل انداخت اما امیر عبدوس تلاش دارد تا به همگان بقبولاند که پساب کانسار خزر خطر رادیواکتیوی ندارد.
پرتوزایی فقط راجع به رسوبات کارخانه است
مدیرکل حفاظت محیط زیست گلستان به خبرنگار مهر اظهار داشت: ۱۰ سال از فعالیت نخستین واحد فراوری ید در گلستان می گذرد و در سال های اولیه در مقاطعی آلودگی ها با حجم بالا از این کارخانه وارد محیط زیست می شد و بعنوان صنعت آلاینده محسوب می شد.
امیر عبدوس با یادآوری این که این واحد تولیدی گاهی در لیست واحدهای آلاینده استان قرار داشته و گاهی حذف شده، اضافه کرد: در سال ۱۳۹۵ «شورابه ید» هم که در مالکیت کانسار خزر است مجوز استقرار و بهره برداری از معدن گرفته است و هم اکنون آماده بهره برداری است.
وی افزود: به علت بعضی از مشکلات تابحال اجازه آغاز به کار به شورابه ید نداده ایم و واحد فعال فعلی مهلت خواسته تا مشکلات مربوط به فاضلاب را حل کند.
وی افزود: از سال ۸۷ تا نیمه دوم سال قبل فقط چهار پارامتر رنگ، کدورت، مواد جامد معلق و ph (این معرف علاوه بر نشان دادن محیط اسیدی یا خنثی و یا بازی، میزان بازی و اسیدی شدن محیط را هم نشان می دهد) پسآب کارخانه ید اندازه گیری می شد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست گلستان خاطرنشان کرد: سال قبل اعلام کردیم این پارامترها کافی نیست و آزمایش های مجددی انجام شد و مشخص شد دو پارامتر آمونیوم و باریوم در فاضلاب کارخانه از حد استاندارد خارج است اما این دو پارامتر خطرزا نیست.
مجوز تخلیه فاضلاب کارخانه در تالاب اینچه برون
وی با یادآوری این که زمانی که به واحد بهره بردار اجازه داده شد فاضلاب را به تالاب اینچه تخلیه کند، تالاب خشک بود و تخلیه فاضلاب کارخانه سبب احیاء تالاب شد، بیان کرد: بعد از انجام آنالیزهای جدید واحد بهره بردار اعلام کرد، چون این پارامترها قبلا اندازه گیری نمی شده به ما مهلت دهید.
عبدوس اظهار داشت: تابحال دو مهلت سه ماهه به واحد بهره بردار داده شده تا هم برنامه پایش و مدیریت پسماند و هم تزریق پساب به زمین را انجام دهد که هم اکنون تنها یک ماه از مهلت سه ماهه دوم آن باقی مانده است.
وی با اشاره به این که اگر بحث تزریق آب حل شود، بحث آلایندگی ها رفع می شود، در مورد خطرزا بودن فاضلاب کانسار خزر بیان کرد: مطابق آنالیزهای انجام شده در پساب کارخانه رادیوم وجود ندارد بلکه در رسوبات دیده می گردد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست گلستان با تاکید بر این که اگر درمورد خطرزا بودن فعالیت صنعتی مشکوک باشیم سلامت مردم را معامله نمی نماییم تصریح کرد: برای تولید شغل و افزایش تولید در مورد آلودگی ها چشم پوشی و بخشایش نکرده و نمی نماییم و پایش ها و سختگیری ها به قوت خود باقی است.
تالاب اینچه هیچگاه خشک نبود
در حالی که عبدوس بیان می کند در زمان صدور مجوز بهره برداری کارخانه ید در گلستان تالاب اینچه خشک بوده و پساب این واحد تولیدی تالاب را زنده کرده است؛ اما رمضانعلی قائمی پیشکسوت حوزه محیط زیست و نویسنده کتاب اکوسیستم های آبی رودخانه ای در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار نمود: تالاب اینچه چه زمانی که من در محیط زیست گلستان مسئولیت داشتم و چه پس از آن هیچ گاه خشک نبوده است.

این استاد دانشگاه و کارشناس ارشد رشته زیستگاه ها و تنوع زیستی با اشاره به این که هرساله سرشماری پرندگان در تالاب اینچه انجام می شود، اظهار داشت: بر مبنای مشاهدات، سرکشی ها و بازدیدهای انجام شده به صراحت اعلام می کنم در هیچ مقطع زمانی تالاب اینچه، اکوسیستم آبی خشک شده نداشته و همیشه فعال بوده است.
قائمی تصریح کرد: تالاب اینچه در بعضی از سال ها به خاطر خشکسالی و بارش کم دچار کم آبی بوده اما هیچگاه شاهد خشکی آن (همانند آن چه در تالاب گمیشان شاهد آن هستیم) نبوده ایم.
فاضلاب کانسار خزر شرایط زیست طبیعی تالاب را مختل می کند
هرچند عبدوس هم در نشست خبری و هم در گفتگو با خبرنگار مهر بر بی خطر بودن باریوم و آمونیوم موجود در فاضلاب تاکید دارد و تایید می کند رادیوم هم فقط در رسوبات کانسار خزر دیده می گردد اما یک کارشناس بهداشت محیط خلاف نظر مدیرکل محیط زیست را بیان می کند.
زهرا زنگانه به خبرنگار مهر اظهار داشت: کانسار خزر تنها کارخانه ید در خاورمیانه است و شاید بنابراین در چنین شرایط اقتصادی، مسئولان روی ضررهای این کارخانه چشم پوشی می کنند.
این دانشجوی کارشناسی ارشد بهداشت محیط در آلودگی ها اضافه کرد: در تصاویر هوایی به صورت کامل مشهود است رنگ آن قسمت از تالاب که پساب به آن وارد می گردد با بقیه نقاط متفاوت می باشد و این امر نشان داده است فاضلاب بدون تصفیه کامل وارد تالاب می گردد.

آمونیوم اثر سمی در موجودات زنده دارد و تالاب اینچه محل زمستان گذرانی پرندگان مهاجر است و امکان دارد پرندگان از ماهی ها و سایر موجودات آبزی تالاب تغذیه کنندوی با رد این که ورود فاضلاب صنعتی کانسار خزر تالاب اینچه را احیاء می کند، افزود: آمونیوم وقتی وارد آب پذیرنده و یا سطحی می گردد اکسیژن آب را می گیرد و حیات ماهی ها و موجودات آبزی تالاب به خطر می افتد.
زنگانه افزود: آمونیوم سبب رشد بی حد گیاهان آبزی (جلبک ها و سایر گیاهان آبزی) می گردد و اثرات نامطلوبی روی محیط زیست منطقه دارد.
وی با این توضیح که آمونیوم فرآیندی مشابه کودهی به گیاه با کود نیترات تولید می کند، خاطرنشان کرد: همینطور اگر آمونیوم وارد آب کُلُردار (آب شهری و روستایی) شود تولید کلرامین می کند که آن هم برای موجودات زنده (انسان، گیاه و جانوران) اثر سمی دارد.
وی اظهار داشت: آمونیوم اثر سمی در موجودات زنده دارد و تالاب اینچه محل زمستان گذرانی پرندگان مهاجر است و امکان دارد پرندگان از ماهی ها و سایر موجودات آبزی تالاب تغذیه کنند؛ در هر شرایط وجود آمونیوم در فاضلاب کانسار خزر شرایط زیست طبیعی تالاب را مختل می کند.

این دانشجوی کارشناسی ارشد بهداشت محیط در آلودگی ها همینطور به وجود باریوم خارج از حد استاندارد در پساب کارخانه اشاره نمود و اضافه کرد: باریوم یک فلز سنگین است که اثرهای نامطلوب بسیاری روی سلامتی می گذارد.
وی توضیح داد: مقداری باریوم به صورت طبیعی در آب های زیرزمینی وجود دارد اما در آب های سطحی وجود ندارد و اگر به همراه فاضلاب صنعتی (مانند کارخانه ید) وارد آب های سطحی شود سبب تحریک کنندگی ماهیچه ها شده و اگر مقدار آن از یک حد بیشتر باشد اثرات مهلکی بر روی قلب و سیستم عصبی به جا می گذارد.
زنگانه با تاکید بر این که باید پایش ها و نظارت ها در مورد پساب کانسار خزر افزایش یابد، افزود: جداسازی ۱۰۰ درصدی رسوبات از فاضلاب وجود ندارد و رادیوم هم مواد شیمیایی است که می تواند بر روی سلامت آبزیان و بخصوص مردم منطقه تاثیر بگذارد.
با وجود تاکید مدیرکل محیط زیست گلستان و مشاهده مکاتبات سازمان انرژی اتمی در خصوص این که گلستان نگرانی رادیواکتیوی ندارد اما دغدغه محیط زیستی در مورد ورود پساب کارخانه ید با وجود باریوم و آمونیوم خارج از حد استاندارد در تالاب اینچه همچنان به قوت خود باقی است و امکان رفع آن ظرف یک ماه آینده (پایان مهلت سه ماهه دوم اداره کل محیط زیست گلستان به کانسار خزر برای رفع آلایندگی) وجود ندارد.