صدور مجوز به صورت مشروط سد لاسک رنجی افزون برتن بی جان تالاب انزلی، نگرانی ها افزایش یافت

به گزارش باغ من خبر صدور مجوز راه اندازی سدلاسک سبب نگرانی دوستداران، فعالان محیط زیست استان گیلان شده و آنها معتقدند ساخت این سد سبب نابودی تالاب، تنوع های زیستی و جنگل های هیرکانی می گردد.

خبرگزاری مهر، گروه استان ها – مریم ساحلی: این روزها انتشار خبر صدور مجوز راه اندازی سدلاسک سوژه مورد توجه دوستداران و فعالان محیط زیست است. کاهش حق آبه تالاب انزلی و نابودی بخشی از جنگل های ثمین هیرکانی مهم ترین مواردی است که در ذیل سوژه راه اندازی سد لاسک عنوان میگردد.
نگاهی به رسانه ها و فضای مجازی نشانگر حجم عظیمی از دل نگرانی ها نسبت به عواقب راه اندازی این سد و اثرات زیست محیطی آن است. البته باید گفت موج اول این اعتراضات در شهریور ماه امسال با بیان خبر برگزاری آیین آغاز عملیات اجرایی سد لاسک با حضور وزیر نیرو، راه افتاد که سرانجام به لغو این مراسم انجامید. در همان ایام تعدادی از فعالان و سمن های محیط زیستی در نامه ای که درباره عواقب راه اندازی سد لاسک خطاب به رئیس جمهور نوشتند به اثراتی چون زیر آب رفتن سه روستای لاسک، کلوان و ویسرود با جمعیتی بیشتر از ۱۶۳۰ نفر، همین طور کمبود آب در۷ روستای زیرمجموعه روستای لاسک، دفن شدن بیشتر از ۶۶ هکتار شالیزار منطقه و ۴۳ هکتار اراضی باغی و چای کاری در مخزن سد اشاره داشته و یادآور شدند خسارت های ساخت این سد به همین ها ختم نشده بلکه ۱۰۰ هکتار از شمشادستان های جنگل های ثمین هیرکانی که در شمار گونه های ممنوع القطع بوده باز با اجرای این پروژه نابود می شوند.
کاهش قابل توجه آب ورودی به تالاب با ارزش جهانی انزلی و اثرات آن، از بین بردن ۱۰۰ هکتار از تنها بازماندگان شمشادهای هیرکانی، رسوب گذاری فراوان اراضی بالادست حوضه سد، بالا آمدن سطح سفره آب زیرزمینی در اراضی پایین دست سد و خطرات احتمالی برای اراضی کشاورزی، باغی و صیفی همچون مواردیست که در این نامه به آن اشاره شده بود.

گیلان به سمت اوضاع و احوال دریاچه ارومیه و خوزستان پیش می رود
بسیاری از کارشناسان در اظهارنظرهایشان به اهمیت مدیریت بهینه آب و عواقب راه اندازی سد لاسک اشاره می کنند.
در این میان عضو هیئت علمی گروه محیط زیست دانشکده منابع طبیعی دانشگاه گیلان در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به اینکه امروزه در دنیا تلاش می کنند تا از تکنولوژِی سد استفاده نشود، چونکه روشهای دیگری نزدیک به طبیعت، سنتی و بسیار کارآمد وجود دارد، اظهار نمود: در واقع در این روش ها بدون این که طبیعت تخریب شود خیلی از بازده های مدنظر به دست خواهد آمد. امروز در دنیا تنها زمانی به راه اندازی سد فکر می کنند که مجبور به انجام این کار بوده و راهکار دیگری وجود نداشته باشد.
نشست ها چندین بار تکرار شد تا اصلاحات صورت گیرد اما اصلاحات اساسی انجام نشده استسعید نادری با اشاره به اینکه طرح ارزیابی اثرات توسعه سدلاسک در اداره کل حفاظت محیط زیست گیلان رای نیاورد و سرانجام در تهران بررسی گردید، اضافه کرد: نشست ها چندین بار تکرار شد تا اصلاحات صورت گیرد اما اصلاحات اساسی انجام نشده است. سدلاسک در بخش های مختلف دارای مشکل است که بارها این مشکلات بازتاب داده شده اما متاسفانه بعضی دوستان از صحبت های ما تفسیر سیاسی می کنند در حالیکه ما معلمینی هستیم که دلمان برای آب و خاک سرزمینمان می سوزد.
نادری افزود: گیلان به سمت اوضاع و احوال دریاچه ارومیه و وضعیتی شبیه به خوزستان پیش می رود. هم اکنون اگر به داده های علمی سازمان هواشناسی رجوع کنید در می یابید که گیلان تحت تاثیر دو منشا غرب و شرق برای ورود آئروسل های «ریزگردها» قرار دارد. همچون مواردی که به این مساله دامن می زند، بحث خشک شدن تالاب انزلی است.
تخریب تنوع های زیستی تنها بخشی از اثرات مخرب راه اندازی سد لاسک
وی با اشاره به اینکه بخشی از لطمه های ناشی از راه اندازی سدلاسک، تخریب خیلی از تنوع های زیستی همچون جنگل های باستانی هیرکانی است، اشاره کرد: بعنوان مثال گونه شمشاد در این منطقه، گونه باستانی بسیار کمیاب ایران است و ارزش حفاظت جهانی دارد. کریدور گونه های کمیاب و در معرض خطر انقراض نظیر پلنگ ایرانی و خرس و آثار تخریبی بر آبزیان منطقه مورد بررسی قرار نگرفته است. البته مسائل دیگری همانند آثار باستانی و زیرآب رفتن منطقه و ابعاد اجتماعی آن مورد توجه قرار نگرفته است.
استاد دانشگاه گیلان در ادامه با اشاره به اینکه باید توجه داشت که با هزینه ای به مراتب کمتر از راه اندازی سد می توان آب بندان های سنتی زیادی که در آن منطقه وجود دارد را ترمیم و به خوبی آب مورد نیاز را تامین کرد، اظهار داشت: اما سوالی که مطرح میگردد این است که کاربری آب این سد برای چیست؟ اگر کشاورزی است که باید دید چه مقدار کشاورزی در این منطقه باقیمانده است. قطعه قطعه زمین های کشاورزی در این منطقه به فروش می رود.
وی با اشاره به اینکه یکی از شرایطی که سبب سدسازی میگردد کم بودن میزان دبی در شرایط بحرانی سال است، اضافه کرد: اما اگر بررسی نماییم می بینیم که در همه ماه های سال میزان بارندگی آب در آن منطقه بسیار بالاست و فقط نیازمند مدیریت بهینه منابع آبی است.
شاید آب این سد روزی با کانال هایی به سمت منجیل برده شود و از آنجا برای تامین آب تهران بکار رودنادری با اشاره به اینکه در واقع این طرح توجیه علمی ندارد مگر اینکه اهداف دیگری در بین باشد، اظهارکرد: به صورت مثال این مساله به ذهن متبادر میگردد که شاید آب این سد روزی با کانال هایی به سمت منجیل برده شود و از آنجا برای تامین آب تهران بکار رود. به هر حال راه اندازی این سد عواقب بسیار سختی برای گیلان خواهد داشت. تالاب انزلی را با این اوضاع اسفناکش به سمت خشک تر شدن خواهد برد و مشکل رسوبات را حل نخواهد کرد و در واقع بر مشکلات ما خواهد افزوده میگردد.

تاثیرات مخرب ساخت این سد در تالاب انزلی
تالاب انزلی زیست بوم ارزشمندی است که از اوضاع و احوال مناسبی برخوردار نیست و نیازمند توجه ویژه برای ادامه بقا است. تغییرات اقلیمی، هجوم انواع فاضلاب های مختلف و پسماندها، تصرف اراضی و ساخت و سازهای غیرمجاز در حریم تالاب، ورود رسوبات رودخانه ها، وجود گیاهان مهاجمی چون آزولا و سنبل آبی همچون زخم هایست که این تالاب را از همیشه رنجورتر ساخته است. تالاب انزلی از کم نظیرترین جاذبه های گردشگری به شمار می آید و زندگی مردم حاشیه آن خصوصاً شهرستان بندرانزلی عمیقا به آن پیوند خورده، از این رو حساسیت مردم انزلی و سمن های فعال در آن نسبت به سوژه سد لاسک و کاهش حق آبه تالاب این روزها به وضوح قابل مشاهده می باشد.
سد لاسک در حالی ایجاد می شود که هنوز ابهامات زیادی در مورد این سد وجود دارد و به نظر می آید متولیان امر می بایست زمان بیشتری را برای تحقیق و بررسی پیرامون آثار مخرب این سد صرف کنندمدیرعامل موسسه مردم نهاد موج شکن انزلی در این باره با اشاره به اینکه سد لاسک در حالی ایجاد می شود که هنوز ابهامات زیادی در مورد این سد وجود دارد و به نظر می آید متولیان امر می بایست زمان بیشتری را برای تحقیق و بررسی پیرامون آثار مخرب این سد صرف کنند، به خبرنگار مهر اظهار داشت: نکته بسیار جالب در مورد موافقان سدلاسک این است که این سد را یک تله رسوب گیر بزرگ معرفی می کنند که با فرض این ادعای غیرعلمی، بالقطع ظرف مدت کمتر از ۸ سال با آن حجم رسوبات عنوان شده، سد لاسک بلااستفاده خواهد شد.
مجید لاهوری با اشاره به اینکه مقرر است سدلاسک ۷۵ میلیون متر مکعب آب در اختیار بخش کشاورزی قرار دهد و یقینا این آب در فصل تابستان بیشتر آبی است که تالاب به آن نیاز دارد، اضافه کرد: این برای تالابی که عمقش از ۱۰ متر به کمتر از یک متر رسیده فاجعه بوده ضمن آنکه رودخانه پسیخان بیشترین میزان آب تالاب انزلی یعنی ۱۶.۵ درصد آنرا تامین می کند.
مجید لاهوری با اشاره به اینکه بیشتر از ۴۰هکتار از جنگلهای هیرکانی نابود می شوند، اشاره کرد: جنگل های هیرکانی جزو جنگل هایی است که ارزش زیست محیطی بسیاری دارد و سپس آبگیری سد، این جنگل ها نابود می شوند.
وی افزود: باید توجه داشت که از بین بردن پوشش گیاهی، میزان فرسایش منطقه را بیشتر می کند. برهمین اساس اجرای این پروژه نیازمند زمان بیشتری برای مطالعه و بررسی است.

جنگلهای ثمین هیرکانی
آسیب به جنگل های ثمین هیرکانی یکی دیگر از دغدغه های مخالفان راه اندازی سدلاسک است و این مساله نگاه های پرسشگر را متوجه متولیان امر می کند.
معاون امور جنگل اداره کل منابع طبیعی گیلان در این باره به خبرنگار مهر اظهار داشت: در سال ۹۲ شرکت آب منطقه ای گیلان از دستگاه های اجرایی استان همچون استانداری، منابع طبیعی و حفاظت محیط زیست دعوت و سوژه راه اندازی سد لاسک در منطقه امامزاده ابراهیم شهرستان شفت را بیان نمود.
محمدرضا عبداللهی با اشاره به اینکه در این کارگروه اجرای این پروژه رد شد، اضافه کرد: بعدها باردیگر از راه وزارت نیرو مسئله کمبود آب کشاورزی و آب آشامیدنی شهرستان های این حوزه مطرح و دستور بررسی دوباره این پروژه داده شد و ادارات مرتبط به صورت جداگانه بررسی هایشان را شروع کردند.
وی با اشاره به اینکه در نقشه اولیه نمایش شده مساحتی حدود ۴۰۰ هکتار محدوده اجرای این پروژه بوده که شامل اراضی ملی و مستثنیات مردم می شود، افزود: سپس انجام بررسی ها مخالفت خودرا اعلام کردیم و خواهان کاهش این سطح شدیم.
عبداللهی با اشاره به اینکه اداره حفاظت محیط زیست باز از این مساله دفاع کرد و اضافه کرد: در پیشنهاد بعدی، مساحت حدود ۲۰۶ هکتار درخواست شد که ۸۱ هکتار از آن اراضی مسکونی، کشاورزی و مستثنیات مردم و ۱۲۵ هکتار آن جنگل و اراضی ملی در برمی گرفت. هر هکتار از این اراضی ملی دارای حدود ۱۶۰ الی ۲۵۰ اصله درخت و ۴۰۰ الی ۸۰۰ اصله درختچه و بوته است. حجم در هکتار چوبی که در آن وجود دارد باز حدود ۱۶۰ تا ۲۰۰ مترمکعب است.
وی در ادامه به بررسی های انجام شده در جنگلهای امامزاده ابراهیم، امامزاده اسحاق و مبارک آباد اشاره و اشاره کرد: در بخشی که نزدیک روستای لاسک بود با عنایت به حضور اهالی، جنگل چندان با کیفیتی نداشتیم. در محدوده غربی، جنگل به نسبت از وضعیت بهتری برخوردار بود و گونه های بومی نظیر ممرز، انجیلی، لیلکی و شمشاد را داریم که البته شمشاد متاسفانه تحت شعاع بیماری قرار گرفته است.
معاون امور جنگل اداره کل منابع طبیعی گیلان افزود: در بخش مبارک آباد هم وضعیت جنگل مطلوب بوده و گونه هایی چون ممرز، انجیلی، شیردار و خرمندی در آنجا وجود دارد. درانتها بررسی ها مقرر شد در صورت اجرای این پروژه آب منطقه ای گیلان حدود ۴۶ میلیارد تومان خسارت به منابع طبیعی پرداخت کند تا از این طریق در بالادست یا جنگل های همجوار به احیای جنگل بپردازیم یا جنگل کاری صورت گیرد و این از تعهدات آب منطقه ای است.

پیشنهاد ۵ منطقه برای اجرای سد لاسک
معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست گیلان درباره پیوست زیست محیطی و روند بررسی های انجام شده برای صدور مجوز سدلاسک به خبرنگار مهر اظهار داشت: مجوز با وجود پیوست محیط زیستی صادر میگردد و گزارش ارزیابی در کارگروه ماده ۲ ارزیابی سازمان، بررسی، تصویب و سبب صدرو مجوز شده است.
احسان الله شکری با اشاره به اینکه در اولین بررسی های انجام شده برای راه اندازی سد لاسک ۵ محل پیشنهاد داده شد، اضافه کرد: ساخت سد در نزدیکی روستای لاسک، روستای گیشم، بالا دست محل تلاقی رودخانه امامزاده ابراهیم و نیلاب، پایین دست روستای لاسک و پایین دست تلاقی رودخانه امامزاده ابراهیم و رودخانه نیلاب و بالا دست روستای لاسک ۵ محل پیشنهاد شده برای راه اندازی این سد بود که سپس بررسی چهار پیشنهاد به دلایل مختلف نظیر وسعت زیاد تخریب جنگلی و اراضی کشاورزی و بحث جابجایی جمعیت رد شد.
وی افزود: گزینه سوم بعنوان گزینه برتر ارائه شد تا مشاور بر روی این گزینه مطالعاتش را انجام دهد. مشاور باز با ارزیابی گزینه سوم را اصلاح کرد. سپس جلسات متعددی در استان و کشور برگزار و با اصلاحاتی که انجام دادند گزارش ارزیابی مورد موافقت قرار گرفت و مجوز صادر شد.
معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست گیلان با اشاره به اینکه این گزینه کمترین سطح تخریب یعنی معادل ۲.۹۴ هکتار تخریب جنگلی را به همراه دارد، اشاره کرد: مساحت سطح دریاچه با کل حوزه آبریز ۲۱۸ هکتار و حجم مخزن ۴۵ میلیون مترمکعب است. میزان کاهش جریان رودخانه که به تالاب انزلی ختم میگردد باز ۳۷.۵ میلیون مترمکعب آب در سال است که معادل ۷ درصد آبدهی رودخانه پسیخان به تالاب انزلی است. پاک تراشی جنگل به میزان حدودا ۶.۶ هکتار برای جابجایی جاده و جابجایی ۵۵۰ خانوار یا جمعیت ۱۶۳۰ نفر در سه روستای لاسک، کلوان و ویسرود از دیگر موارد عنوان شده است.
صدرو مجوز منابع طبیعی مشروط است
شکری درباره تاثیر راه اندازی سد لاسک برمحیط زیست با اشاره به اینکه در این زمینه کاهش ورودی آب تالاب انزلی و بحث تخریب جنگل مطرح می شود، اظهار نمود: متولی جنگل منابع طبیعی است زمانی که به صدور مجوز اقدام می کند مسلما دستگاه دیگری همانند محیط زیست نمی تواند مخالفت کند. منابع طبیعی در زمینه اجرای این پروژه و تأثیر آن بر تخریب جنگل، مشروط بر این که خسارتش جبران شود، موافقت کرده است.
منابع طبیعی مجوزش را مشروط به پرداخت هزینه ضرر و زیان به منظور احیای جنگل کرده و وزارت نیرو باز پذیرفته استوی با اشاره به اینکه منابع طبیعی مجوزش را مشروط به پرداخت هزینه ضرر و زیان به منظور احیای جنگل کرده و وزارت نیرو باز پذیرفته است، اضافه کرد: بحث حق آبه تالاب انزلی سوژه دیگری است که در این حوزه مطرح میگردد. با محاسباتی که انجام شده بود درباره کاهش ورودی آب رودخانه پسیخان به تالاب انزلی، در گزارش ارسالی خود قید کردند که از راه تنظیم دبی آب رودخانه اهتمام می نماییم که ورودی آب تالاب را تنظیم نماییم.
شکری افزود: از طرف دیگر طرف دیگر این طرح تعهد کتبی داده اند که شهرستان و روستاهای بالادست سد و شهرهایی که فاضلابشان به تالاب انزلی منتهی می شود، در صورت تامین اعتبار، سیستم تصفیه قرار دهند تا حداقل میزان ورود آلودگی به تالاب انزلی کمتر و آب تصفیه شده وارد تالاب انزلی شود تا به شکلی کاهش ورودی آب تالاب از راه سد لاسک جبران شود.
وی با اشاره به اینکه نظارت بر اجرای طرح باز برمبنای ۹ بندی که مجوز از طرف منابع طبیعی صادر شده انجام می شود، اظهار داشت: برنامه پایش در ۳ بخش ماهانه، سه ماهه توسط کارفرما و بخش سوم نظارت از طرف اداره حفاظت محیط زیست شهرستان با عنایت به نزدیک بودن به محل پروژه انجام میگردد و در صورت نیاز گزارشات هفتگی ارسال میگردد.
ضرورت بررسی بیشتر
بررسی بیشتر و همه جانبه عواقب راه اندازی سد لاسک و اثرات آن در ابعاد مختلف خصوصاً محیط زیست در تعامل بیشتر با نخبگان و دانشگاهیان راهکاری است که از طرف کارشناسان پیشنهاد میگردد. دل نگرانی فعالان محیط زیستی و اجتماعی برای تالاب انزلی، جنگل های هیرکانی و زیست مندان ثمین منطقه با عنایت به مشکلات موجود در گیلان سوژه قابل تاملی است که نیازمند توجه بیشتر است. راه اندازی سد لاسک بر محیط زیست حساس گیلان موثر بوده و تالاب رنجور انزلی و جنگل های باستانی هیرکانی از عوارض راه اندازی این سد در امان نخواهند بود. مدیریت بهینه منابع آب، اصلاح الگوی مصرف، ممانعت از هدر رفت آب و ترمیم آب بندان ها همچون راهکارهایی است که کارشناسان برای تامین آب مورد نیاز و جلوگیری از عواقب تخریبی راه اندازی این سد پیشنهاد می دهند که مسئولان امر باید مدنظر قرار دهند.